Vaccins voor Gaza zijn getest en beschermen tegen polio

Voor het eerst in 25 jaar is er vorige maand in Gaza iemand verlamd geraakt als gevolg van een poliobesmetting. Daarom hebben de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en Palestijnse autoriteiten een grootschalige vaccinatiecampagne voor ongeveer 640.000 Gazaanse kinderen op touw gezet.

Nu beweren gebruikers op Facebook en X dat hierbij een "ongetest" poliovaccin wordt gebruikt. Bovendien kan het vaccin volgens diezelfde gebruikers ook "daadwerkelijk polio veroorzaken". Spreken zij de waarheid?

Beoordeling

Nee, het gebruikte nOPV2-vaccin is uitvoerig getest en blijkt veilig te zijn en effectief te beschermen tegen polio. De uitspraak dat het vaccin polio kan veroorzaken is misleidend. Het poliovirus dat in Gaza is ontdekt, is een variant die is gemuteerd vanuit een verzwakt poliovirus, dat eerder in vaccins zat om mensen te immuniseren. Dit soort 'van vaccin afkomstige poliovirussen' kunnen ontstaan als een verzwakte variant lang kan rondgaan in een samenleving met teveel ongevaccineerden, waardoor het kan muteren tot een sterkere variant. Het zijn dan juist ongevaccineerden die daar ziek van worden.

Feiten

De beweringen op Facebook en X zijn gebaseerd op een video waarnaar in de posts wordt verwezen. De video is afkomstig van de organisatie Children's Health Defence (CHD). Die naam verschijnt in beeld, evenals de naam van de mevrouw, die in de video spreekt: Suzanne Humphries. Door haar naam op te zoeken op de website van CHD, is de langere originele video, van 5 september 2024, snel gevonden.

Ondanks de sympathieke naam, staat CHD vooral bekend om het verspreiden van desinformatie over vaccinaties. CHD is opgericht door Robert F. Kennedy jr, stuwende kracht achter grootschalige online desinformatiecampagnes over vaccins - en kandidaat (in sommige staten) bij de aankomende Amerikaanse presidentsverkiezingen.

Vaccin uitvoerig getest

Dat de vaccins die op dit moment in Gaza worden gebruikt niet getest zouden zijn, is onzin. In deze vaccinatiecampagne wordt het, in Indonesië geproduceerde, nieuw oraal poliovaccin type 2 (nOPV2) gebruikt. Dit is een vaccin dat sinds november 2020 op de lijst van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) staat voor gebruik in noodsituaties.

Een vaccin kan deze zogenaamde 'Emergency Use Listing' of EUL-status krijgen, als het nog geen licentie heeft, maar een internationale noodsituatie voor de volksgezondheid erom vraagt dat het vaccin toch snel wordt ingezet, omdat er geen ander effectief vaccin met licentie beschikbaar is.

Dat betekent echter niet dat het vaccin niet getest is. In tegendeel: volgens de regels van de WHO moeten kwaliteit, veiligheid en effectiviteit van het vaccin al zijn aangetoond met klinische testgegevens voordat het voor de EUL-status in aanmerking komt.

Definitieve goedkeuring vaccin

Tussen maart 2021 en december 2023, toen het nOPV2-vaccin werd ingezet bij noodsituaties, om polio-uitbraken in te dammen, werden ongeveer een miljard vaccins toegediend in 35 landen. Daarbij werd voortdurend nieuwe data verzameld, wat leidde tot een volledige licentie van de Indonesische regelgevende autoriteiten en prekwalificatie (definitieve goedkeuring) van de WHO.

"Het is dus zeker een volledig getest vaccin," schrijft WHO-woordvoerder Oliver Rosenbauer in een e-mail aan Deutsche Presse-Agentur (dpa).

Van vaccin afkomstige poliovirussen

Het poliovirus dat in augustus in de Gazastrook een tien maanden oude baby verlamde, is een zogenaamd 'van vaccin afkomstig poliovirus'. Dat betekent niet dat de baby ziek werd van een vaccin. In tegendeel: hij werd ziek omdat hij niet gevaccineerd was.

Van vaccin afkomstige poliovirussen kunnen ontstaan in gebieden met een te lage vaccinatiegraad. Poliovaccins bevatten verzwakt levend poliovirus, dat het immuunsysteem van de ontvanger van het vaccin moet activeren, zonder diegene ziek te maken.

"Dit vaccinvirus kan vervolgens worden uitgescheiden door het kind dat het heeft gekregen, en het kan zich in wezen verspreiden zoals elk ander poliovirus," legt WHO-woordvoerder Rosenbauer uit. "In 99% van de gevallen is dit eigenlijk een goede zaak, want als het andere niet-gevaccineerde kinderen vindt, worden ze 'passief' geïmmuniseerd. Uiteindelijk sterft het virus uit, als het geen ongevaccineerde/vatbare kinderen meer vindt."

"Het probleem is dat in gebieden waar de bevolking slecht geïmmuniseerd is, dit vaccin-virus ongevaccineerde/kwetsbare kinderen kan blijven vinden. Terwijl het zich verspreidt, blijft het genetische veranderingen ondergaan. Als het lang genoeg kan circuleren, kan het veranderen in een 'sterk' virus dat het vermogen heeft om verlammingen en uitbraken te veroorzaken," aldus Rosenbauer.

De bewering dat het vaccin de ziekte veroorzaakt is dus misleidend. "Het kind dat in eerste instantie een dosis oraal poliovaccin heeft gekregen, is helemaal in orde. Hij/zij is gewoon gevaccineerd/beschermd tegen polio," benadrukt Rosenbauer.

Vaccinatiegraad Gaza

Voor de escalatie van het conflict tussen Israël en Hamas lag de vaccinatiegraad in Gaza op ongeveer 99 procent. Door de oorlog is de gezondheidszorg in Gaza echter vrijwel geheel ingestort. De meer dan 50.000 kinderen die sindsdien zijn geboren, hebben daardoor nauwelijks toegang tot vaccinatie gehad. Ook oudere kinderen liepen reguliere vaccinatierondes mis. Als gevolg daarvan is de vaccinatiegraad tot onder de 90 procent gedaald.

De vaccinatiecampagne heeft als doel om de vaccinatiegraad weer op te krikken tot boven de kritieke grens van 95 procent. De eerste ronde van de campagne is nu voorbij, waarbij 558.963 kinderen onder de tien jaar zijn gevaccineerd. Een volgende ronde staat gepland in oktober.

Poliomyelitis, beter bekend als polio, is een besmettelijke ziekte die kan leiden tot verlammingen en soms tot overlijden. Het treft vooral kinderen. Polio wordt van mens tot mens overgedragen via contact met ontlasting, of door ontlasting besmet voedsel of drinkwater. Daarom krijgt het nu de kans in Gaza, waar het rioolstelsel en waterleidingen door de oorlog zijn verwoest.

(Stand van zaken 18.09.2024)