'Militairen' in Estland speelden historische veldslag na

Een video toont een colonne van mensen in nazi-uniformen, marcherend over straat, achter een jeep waarin een vrouw zit die met een Ests vlaggetje zwaait. "De jaarlijkse parade van nazi's in authentieke uniformen...", schrijft een Facebookgebruiker, die de hashtag "#nazisme" toevoegt. "Schijnbaar heeft Estland sympathie voor de Nazi's!", reageert een ander. Zien we hier echt een jaarlijkse parade die uitdrukking moet geven aan sympathie voor het nazisme, of is er iets anders aan de hand?

Beoordeling

De video is uit zijn context gehaald om een misleidende bewering te ondersteunen. De mensen in nazi-uniformen zijn historische re-enactors die een veldslag tussen het Sovjetleger en het Duitse leger in Estland in 1944 naspelen op een festival voor militaire geschiedenis, georganiseerd door een Ests museum. Mensen verkleed als Sovjetsoldaten worden in het filmpje niet getoond, maar waren er wel. Het museum benadrukt dat ze op geen enkele manier steun voor het nazisme willen uitdragen.

Feiten

Via een reverse image search met een screenshot uit de video is een Facebookpost (zie screenshot) met exact dezelfde video te vinden, geplaatst in de Russischtalige Facebookgroep Novosti Estonii (Het Nieuws van Estland).

Die post blijkt een doorplaatsing te zijn van een andere Facebookpost met de video, die op 17 augustus 2024 werd geplaatst in de Facebookgroep Cesis Battlefield. Die groep wordt beschreven als een "forum voor militaire geschiedenis, met een focus op de Letse onafhankelijkheidssoorlog [...]".

Militair museum Valga

De auteur van de post plaatste een commentaar in het Russisch onder de video, waarin hij schrijft: "Het Internationale Militaire Geschiedenisfestival is een groot jaarlijks evenement waar leden van clubs voor militaire geschiedenis uit verschillende landen samenkomen."

De Facebookpost bevat ook een link naar de Facebookpagina Valga Militaarteemapark, een oorlogsmuseum in het plaatsje Valga in Estland. Via die Facebookgroep is het gemakkelijk om de website van het museum te vinden, inclusief uitgebreide informatie over het Militaire Geschiedenisfestival dat daar op 16 en 17 augustus 2024 plaatsvond.

Het Valga Milfest is volgens de website een jaarlijks festival voor militaire geschiedenis, waar historische re-enactmentclubs uit verschillende landen samenkomen om veldslagen uit verschillende historische periodes na te spelen. Volgens het programma werd er op 17 augustus van dit jaar een veldslag uit augustus 1944 nagespeeld.

Museum: "GEEN uiting van steun voor nazisme"

Deutsche Presse-Agentur (dpa) stuurde de Facebookpost met de video naar het oorlogsmuseum, met de vraag of de beelden inderdaad op het Milfest zijn gemaakt en wat er precies op te zien is.

Een woordvoerder van het museum bevestigde de beelden te herkennen. Het museum stelt elk jaar een festival te organiseren, telkens met een ander thema, dat desondanks altijd verband houdt met de Estse geschiedenis en strijd voor onafhankelijkheid.

Het thema van dit jaar was "Augustus 1944", gekozen "omdat het in 2024 80 jaar geleden is dat de Sovjets en de Duitsers harde gevechten leverden op Ests grondgebied". Er werd een veldslag uit 1944 nagespeeld waarbij historische re-enactors uit 7 verschillende landen de Duitse, Russische en Finse soldaten naspeelden die bij die slag betrokken waren.

"De video toont de re-enactors die door de stad marcheren voordat de nagespeelde veldslag plaatsvond. Omdat de opstelling per leger gebeurde (eerst het Duitse en daarna het Rode Leger), is het makkelijk voor mensen om het zo weer te geven dat het in hun eigen narratief past," stelt het museum.

Het museum benadrukte: "We houden GEEN jaarlijkse activiteit met mensen in nazi-uniformen. We geven GEEN uiting aan enige vorm van steun voor het nazisme. Elke bewering over nazisme is puur Russische propaganda."

Russische propaganda?

Die laatste uitspraak van het museum is niet vergezocht. De Nederlandstalige Facebookpost met de video werd geplaatst door een Facebookaccount met als afbeelding een Russische vlag en daarboven een witte Z: het symbool van de Russische invasie in Oekraïne.

De Russische president Poetin probeert die invasie te rechtvaardigen met twijfelachtige uitspraken over Ruslands doel om Oekraïne te 'denazificeren'. Ook andere westerse landen die Oekraïne steunen, waarin de Baltische staten zeer vocaal zijn, worden in Poetins oorlogsnarratief steevast afgeschilderd als pro-nazi.

Estland in de Tweede Wereldoorlog

In 1944 lag Estland in de frontlinie van de oorlog tussen nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie. Als gevolg van het Molotov-Ribbentroppact, het niet-aanvalsverdrag waarmee Duitsland en de Sovjet-Unie hun invloedssferen in Europa onderling verdeelden, bezette de Sovjet-Unie in 1940 Estland.

In juni 1941 viel Duitsland de Sovjet-Unie toch binnen en bezette al snel ook Estland. In de jaren daarna stond Estland onder Duits gezag, totdat de Duitsers in 1944, na hevige gevechten, zich moesten terugtrekken en Estland weer bij de Sovjet-Unie werd ingelijfd. Zowel in het Sovjetleger als in het Duitse leger hebben veel Esten gediend. Pas in 1991 werd Estland onafhankelijk.

(Stand van zaken: 23.08.2024)