Vals gerucht over bombardement in Iran

"Vrijdag 21-06-2024. Berichten in Iran over het bombardement op de luchtmachtbasis Zahidan (sic) van de Iraanse Revolutionaire Garde." Bijna als een persbericht gaat deze boodschap in verschillende talen rond op sociale media. Zoals in een echt nieuwsbericht worden ook een aantal details gedeeld: "Een groot aantal helikopters (...) werd vernietigd. De explosies schudden vrijwel het hele gebied." Daarbij volgt nog een foto die de bombardementen zou moeten tonen.

Maar, zoals het een goede journalist zou betamen, checkt die altijd eerst zijn bronnen. En dat gebeurde hier niet, want deze zogenaamde feiten zijn op niets gebaseerd. 

Beoordeling

Geen enkel noemenswaardige media-organisatie heeft over dit voorval bericht. In Iraanse media wordt het zelfs ontkend. De foto van het zogenaamde bombardement is al helemaal nep: die komt uit 2020 en werd gemaakt tijdens een Israëlisch bombardement in Gaza. 

Feiten

Een bombardement in Zahedan ergens in Iran? Het komt misschien wat uit de lucht vallen, en dat is niet vreemd. Geen enkel noemenswaardige nieuwssite berichtte er namelijk over, ook niet in Nederland.

Enkel een klein aantal online nieuwssites berichtten over de bombardementen, maar die geven aan dat dat informatie nog niet geverifieerd is. Berichten over dat "ongeverifieerde verslag" circuleren ook op sociale media. Daar wordt gezegd dat het om Iraanse verslagen gaat.

Een zoekopdracht naar Iraanse media in Google levert enkele recente artikelen op van Iraanse nieuwssites. Die artikelen ontkennen dat er een explosie plaatsvond bij de luchthaven van Zahedan. De directeur-generaal die bevoegd is voor de luchthaven bij Zahedan, gaf een statement af en noemde de claim een leugen.

Foto toont bombardement in Gaza in 2020

Als het bombardement een leugen is, waar komt de foto dan vandaan? Een reverse image search levert heel wat artikelen op die dezelfde foto gebruiken, met ook de stofwolk en de twee explosies duidelijk zichtbaar. Maar, die artikelen zijn telkens van een andere datum en met een andere locatie.

Zo werd de foto gebruikt in mediaberichten begin 2024 als een weergave van Israëlische bombardementen nabij Damascus. Niet veel eerder, in november 2023, zou deze foto dan weer Israëlische bombardementen op een andere plek in Syrië tonen. Dit proces van hergebruik blijft doorgaan terug in de tijd, ook in 2022, 2021 en 2020. 

Via de tool TinEye, een alternatieve manier om afbeeldingen op het net te zoeken, is het mogelijk om een hint naar de oorspronkelijke publicatie van de afbeelding te vinden. Een artikel uit februari 2020 toont dezelfde foto, maar dan veel scherper. Volgens het onderschrift is de foto van het persagentschap AP. 

Door in Google opnieuw met deze scherpere versie van de foto te zoeken, is dan de echte originele versie te vinden. The Times of Israel publiceerde het beeld op 24 februari 2020, stellende dat het een Israëlisch bombardement laat zien op de stad Gaza. De foto werd genomen door fotograaf Adel Hana van AP, die sinds 1993 actief is in Gaza.

Deze keer wel een verificatie

Deze zoekresultaten worden bevestigd door het AP-beeldarchief. Bij de foto in het archief staat dat het gaat om "een explosie door Israëlische raketten in de stad Gaza in de ochtend van maandag 24 februari 2020. Het Israëlische leger zegt dat ze Palestijnse en Syrische militanten troffen nadat die 20 raketten richting het zuiden van Israël hadden afgevuurd."

En werd over deze explosie ook door andere internationale media bericht? Jazeker: in de nacht van 23 op 24 februari 2020 viel Israël doelen in Gaza en Syrië aan, valt te lezen op onder andere France 24, The Guardian en Deutsche Welle. Die bombardementen vonden dus zeker plaats.

Geen foto uit Iran dus, maar een oude foto uit Gaza. Moraal van het verhaal: burgers én media moeten waakzaam zijn in het gebruik van beelden uit conflicten, want die kunnen al snel een eigen leven gaan leiden, zo blijkt.

(Stand van zaken: 25.06.2024)