Een mammografie is een veilige vorm van kankeronderzoek

"Mammogrammen. Het verhaal dat ze je er niet bij vertellen." Deze boodschap staat te lezen bij een video die op Facebook wordt verspreid. Daarin beweert een man dat mammogrammen, die gebruikt worden om borstkanker op te sporen, zelf de oorzaak zijn van borstkanker. Bovendien zouden artsen een extra commissie krijgen bij iedere mammogram die ze uitvoeren. Klopt dat wel?

Beoordeling

De video neemt een stevig loopje met de feiten. Het klopt dat je tijdens een borstonderzoek blootgesteld wordt aan stralingen, maar dat is doorheen het dagelijkse leven continu het geval. De hoeveelheid straling die komt kijken bij zo'n onderzoek is niet gevaarlijk.

Feiten

Een mammogram of mammografie is een borstonderzoek naar kanker, waarbij röntgenfoto's worden genomen van beide borsten. Zo kunnen artsen afwijkingen in de borst detecteren. Het onderzoek gebeurt door de borsten tussen twee platen samen te drukken. Dat is nodig om een goede röntgenfoto te maken, met zo min mogelijk straling.

De röntgenfoto's worden gemaakt met ioniserende straling. Daarbij wordt de onderzochte persoon blootgesteld aan 0,5 millisievert (mSv) aan straling. Ter vergelijking: in Nederland lopen mensen gemiddeld 2,8 mSv aan straling per jaar op. Deze straling komt van natuurlijke gassen in huis, voedsel, de bodem, bouwmaterialen en het heelal.

Straling in deze hoeveelheden is niet gevaarlijk. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Leefmilieu (RIVM) stelt dat de gemiddelde kans voor een vrouw in Nederland om aan kanker te overlijden ongeveer 23 procent is. De totale extra kans om te overlijden aan kanker ten gevolge van de stralingsbelasting, voor iemand die vanaf haar 50ste tot en met haar 75ste meedoet met het bevolkingsonderzoek naar borstkanker, is 0,035 procent.

Het is allerminst waar dat de borsten bij een mammogram gaan "koken," zoals in de video op Facebook wordt beweerd.

Voordelen veel groter dan nadelen

De voordelen om regelmatig een mammogram te laten maken, zijn veel groter dan de nadelen, zo stellen het RIVM en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

In Nederland krijgt iedere vrouw tussen de 50 en 75 jaar om de twee jaar een uitnodiging van Bevolkingsonderzoek Nederland om een mammografie te laten maken. Dat is niet onbelangrijk, want in Nederland krijgt één op de zeven vrouwen borstkanker in haar leven.

"Vrouwen die meedoen aan het bevolkingsonderzoek hebben een vijftig procent kleinere kans om te overlijden aan borstkanker dan vrouwen die niet meedoen", schrijft het RIVM.

De kans om borstkanker in een vroeg stadium te ontdekken, is veel groter bij deelname aan het onderzoek. Een vroege ontdekking kan uitzaaiingen mogelijk voorkomen.

Ongemak

Deutsche Presse-Agentur (dpa) kreeg deze informatie bevestigd van radioloog Thiemo Nijnatten van het mammografieteam van de dienst oncologie van Maastricht UMC+, een centrum voor onderzoek en behandeling van kanker.

Ook volgens zijn team zijn de voordelen veel groter dan de nadelen, in het bijzonder voor vroegtijdige opsporing van borstkanker. Zo worden soms kalkspatjes ontdekt als een eerste uiting van borstkanker. Deze kalkspatjes zijn niet goed zichtbaar op elk ander radiologisch onderzoek, zoals echografie of een MRI-scan, stellen ze.

Het grootste nadeel is het ongemak tijdens de uitvoering van een mammografie, aldus het team. 

Het RIVM meldt enkele andere nadelen op haar site, met name de angt en onrust die kunnen optreden, als er op de röntgenfoto's een afwijking wordt gezien, terwijl soms later kan blijken dat er niets aan de hand is. Belangrijk blijft wel dat deze nadelen niet opwegen tegen de voordelen.

Alternatieve remedie betwist

De tweede claim die in de video wordt gemaakt, beweert dat er een simpel alternatief is om de kanker te bestrijden: gewoon circulaire bewegingen maken op de borst en het zou verholpen zijn. Daarvoor is geen bewijs. Massages kunnen de pijn verzachten en een relaxerend effect hebben, maar er is geen bewijs dat het de kanker kan bestrijden. 

Daarnaast zijn er momenteel geen geschikte alternatieve technieken voorhanden voor een mammografie. In het verleden zijn er wel alternatieve technieken onderzocht, zoals bijvoorbeeld thermografie. Deze onderzochte technieken zijn van onvoldoende kwaliteit om een mammografie te kunnen vervangen, stelt het team van radiologen uit het Maastricht UMC+.

Geen commissie voor artsen

Ten slotte beweert de video dat oncologen per mammografie een toelage krijgen van vier tot zes procent. De video staaft dat aan de hand van een artikel uit 2006, maar in het artikel staat niets over zo'n toelage. Wel bespreekt het hoe oncologen in de Verenigde Staten medicatie rechtstreeks aan hun patiënten kunnen verkopen, wat een uitzonderlijke situatie is. In Nederland zijn daar geen aanwijzingen voor.

Over een mogelijke uitkering bij het maken van een mammografie zegt het radiologieteam van het UMC+ dat "de uitvoering van een mammografie uitsluitend gebeurt op medische indicatie. Er wordt geen vergoeding uitgekeerd aan de arts die het mammografie onderzoek heeft aangevraagd."

(Stand van zaken: 17.04.2024)