Zorgen om DTP-vaccin terecht, ondanks online overdrijving

De Deense overheid zou een schokkende ontdekking hebben gedaan over een vaccin dat Bill Gates aan Afrikaanse baby’s zou geven. Een DTP-vaccin van de Amerikaanse techmiljardair zou namelijk meer kinderen doden dan de ziektes waartegen het vaccin beschermt. Dit wordt beweerd op Facebook (hier en hier). Gevaccineerde meisjes zouden tien keer vaker sterven dan ongevaccineerde kinderen. De helft van de kinderen zou voor het vijfde levensjaar overlijden als gevolg van de vaccinaties. Kloppen deze beweringen? En hebben Gates en de Deense overheid hier echt iets mee te maken?

Beoordeling

De bron waar de beweringen op teruggaan, toont niet aan dat het DTP-vaccin meer kinderen doodt dan redt. Het sterftecijfer van gevaccineerde meisjes ligt lang niet tienmaal zo hoog als bij ongevaccineerde kinderen, maar het vaccin verhoogt inderdaad weldegelijk hun risico op overlijden aan andere aandoeningen dan DTP. Dat de helft van de kinderen als gevolg van de vaccinaties voor het vijfde levensjaar overlijdt, is verzonnen.

Feiten

De Facebookgebruikers noemen als 'bron' voor hun bewering een artikel van de beruchte nepnieuwssite Ninefornews. Deutsche Presse-Agentur (dpa) ontkrachtte al vaak beweringen die van deze website afkomstig zijn, zoals hier, hier en hier.

Het artikel van Ninefornews baseert zich weer op een oud artikel, uit 2020, van Robert F. Kennedy Jr. Dit neefje van voormalig president John F. Kennedy is een bekende anti-vaccinatie-activist, die erom bekendstaat aan de lopende band disinformatie te verspreiden. Bill Gates is daarbij zijn favoriete doelwit bij uitstek.

Kennedy baseert zijn artikel weer op een wetenschappelijke publicatie uit 2017 over een onderzoek naar DTP-vaccinatie in Guinee-Bissau in de vroege jaren 1980. Wie in dat onderzoek duikt, zal zien dat zorgen over het DTP-vaccin niet onterecht zijn. Echter trekt Kennedy voorbarige conclusies en stelt hij cijfers en andere zaken verkeerd voor. Ninefornews en Facebookgebruikers doen daar nog een schepje bovenop.

Voorbarige conclusies

Onderzoekers volgden begin jaren 1980 de introductie van een difterie-tetanus-kinkhoest-vaccin (DTP: de medische term voor kinkhoest is pertussis) in het Bandim-district in Bissau, de hoofdstad van Guinee-Bissau, in West-Afrika. Hoewel de vaccins bescherming boden tegen DTP, ontdekten de wetenschappers dat de vaccins het risico op overlijden door andere ziektes vergrootten.

Echter, "de publicatie op zichzelf kan niet worden gebruikt om aan te tonen dat het vaccin meer kinderen doodt dan redt," laat één van de onderzoekers, Christine Stabell Benn, aan Deutsche Presse-Agentur (dpa) weten via e-mail.

De publicatie gaat over kinderen tussen drie en vijf maanden oud. De data wezen uit dat gevaccineerde kinderen in deze leeftijdscategorie vijf keer meer kans hadden om te overlijden dan ongevaccineerde kinderen. Voor meisjes was dit zelfs tien keer zoveel. Deze uitkomsten waren echter niet statistisch significant, zoals Stabell Benn aangeeft in een post op LinkedIn. Resultaten uit een specifieke leeftijdsgroep, uit één district, in één stad, kunnen niet zomaar worden doorgetrokken naar grotere groepen.

Terechte zorgen

Toch suggereren ook andere onderzoeken, in verschillende leeftijdscategorieën, dat de DTP-vaccinatie wel degelijk het risico op overlijden aan andere ziektes dan DTP verhoogt. Stabell Benn verwijst in haar e-mail aan dpa naar deze publicatie uit 2020 waarin de resultaten van verschillende studies worden gecombineerd. Daaruit blijkt dat kinderen die gevaccineerd zijn tegen DTP ongeveer twee keer zoveel kans hebben om te overlijden als ongevaccineerde kinderen. Daarbij ligt het risico voor meisjes nog anderhalf keer hoger dan voor jongetjes.

Stabell Benn noemt dit "een ernstig veiligheidssignaal" en vindt het "zeer problematisch" dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) hier tot op heden niets mee heeft gedaan. Uit ander onderzoek blijkt volgens haar dat het toedienen van een ander vaccin ná het DTP-vaccin de schade teniet kan doen. Ze pleit dan ook niet per se voor het stoppen van DTP-vaccinatie, maar zegt dat "slimmere vaccinatieprogramma’s, volgens alle beschikbare gegevens, veel meer levens zouden redden."

Sterftecijfer los van vaccinaties

Het artikel van Ninefornews is grotendeels een vertaling van Kennedy’s artikel. Daarbij is nog meer nuance verloren gegaan. Ninefornews doet alsof vijftig procent van de kinderen, die begin jaren 1980 in Guinee-Bissau werden gevaccineerd tegen DTP, voor hun vijfde levensjaar overleed.

In de wetenschappelijke publicatie hierover staat echter dat dit de levensverwachting in het gebied was vóórdat de vaccinatiecampagne begon. In de jaren 1978-1979 stierven 500 van de 1000 kinderen voor hun vijfde. Vaccinatie tegen DTP begon in 1981.

Denemarken en Bill Gates

Tot slot blijkt de kop van het artikel van Ninefornews, gereproduceerd op Facebook, zeer misleidend. De Deense overheid heeft geen enkele schokkende ontdekking gedaan. Het onderzoek is uitgevoerd door een onafhankelijke onderzoeksgroep, die gedeeltelijk werd gesubsidieerd door een Deense staatsuniversiteit. De Deense overheid heeft geen enkele rol gehad in het onderzoek, legt Stabell Benn uit in haar LinkedIn-bericht.

Bill Gates heeft ook niets te maken met de vaccins die in de jaren 1980 aan kinderen in Guinee-Bissau werden gegeven. Vanaf 2000 is Gates via zijn filantropische stichting wel allerlei vaccinatieprogramma’s wereldwijd, waaronder immunisatieprogramma’s tegen DTP, gaan ondersteunen met donaties.

(Stand van zaken: 22.03.2024)