Olena Zelenska in Canada op 22 september 2023

Gaf Olena Zelenska in New York meer dan een miljoen dollar uit bij het luxe juwelenmerk Cartier? Die bewering kan op X (hier en hier) en Facebook (hier) op veel reactie rekenen. Er is verontwaardiging. "Daar gaat al het gestolen geld naartoe" en "terwijl het volk lijdt en sterft" klinkt het. Een vrouw die zegt door een incident met Zelenska te zijn ontslagen, zou een factuur van haar aankopen hebben. Maar hoe betrouwbaar is dat verhaal?

Beoordeling

Het verhaal klopt niet. De presidentsvrouw van Oekraïne was op de vernoemde datum op de factuur niet in New York. Deze lijkt dus nep te zijn. Het verhaal is afkomstig van een verdacht YouTubekanaal en Instagramaccount. Niets wijst erop dat de vrouw in de video echt bij de Cartierwinkel in New York stage liep.

Feiten

De opmaak van de factuur die online wordt gedeeld, lijkt redelijk overeen te komen met andere voorbeelden van facturen van Cartier die online te vinden zijn. De referentienummers kloppen ook met de juwelen waar ze naar verwijzen en de prijskaartjes die daar aan hangen (hier, hier en hier). Bij de producten op de website ontbreken wel de letters CR.

De grootste aanwijzing dat dit verhaal niet kan kloppen is de datum op het document: 22 september 2023. Deze past niet in de tijdlijn van de Zelensky’s. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky en Olena Zelenska kwamen op 18 september aan in de Verenigde Staten. Eerst stonden verschillende bijeenkomsten van de Verenigde Naties op de agenda voor Zelensky. Dit was in New York, waar zijn vrouw Olena de vermeende winkeltrip op de 22e zou hebben gedaan.

Op 21 september was het stel echter al verplaatst van New York naar Washington D.C.. Daar ontmoetten zij de Amerikaanse president Joe Biden en zijn vrouw dr. Jill Biden. Op dezelfde avond vloog het Oekraïense stel door naar Canada. Het is dus zeer onwaarschijnlijk dat Zelenska een dag later inkopen kon doen op Fifth Avenue in New York. Op foto's is te zien dat Zelenska op 22 september aanwezig was bij een speech van haar echtgenoot in het Canadese parlement.

Waar komt het verhaal vandaan?

Een YouTubevideo met daarin Instagram Stories verscheen op 1 oktober online. Het is de enige video op het kanaal, dat ook maar 29 abonnees heeft. In de video legt een vrouw uit dat zij twee jaar eerder van Benin naar New York is verhuisd en via haar oom een stage wist te bemachtigen bij Cartier. Ze beweert ontslagen te zijn nadat Olena Zelenska boos op haar werd. Daarna zou de vermeend stagiaire een kopie van Zelenska's factuur hebben meegenomen om haar 'ware gezicht' te laten zien.

Deutsche Presse-Agentur nam contact op met Cartier om de beweringen te verifiëren, maar had tot het moment van publicatie nog geen antwoord ontvangen. Er is online verder geen enkel bericht of foto te vinden van Zelenska bij een Cartierwinkel in New York in september.

De naam van een Instagramaccount is zichtbaar in de YouTubevideo. Het account is ook nog te vinden op Instagram, maar is privé. Het heeft geen profielfoto, berichten of volgers. Dat maakt het verhaal gelijk eigenaardig, want hoe verspreidden de Stories zich dan naar YouTube? Stories zijn maar 24 uur te bekijken, dus dit moet in een korte tijdspanne zijn ontdekt en opgeslagen. Het is niet te achterhalen of de video's ook echt op het account hebben gestaan.

Door op de drie punten naast de blauwe knop te klikken, kun je meer te weten komen over het account. Het blijkt pas sinds augustus 2023 te bestaan. De gebruikersnaam is ondertussen al meermaals veranderd.

Het eerste medium dat het verhaal oppikte was de Nigeriaanse krant The Nation op 2 oktober. Op de hoofdpagina van de krant staat het artikel gemarkeerd als 'gesponsorde post'. In het artikel zelf is geen transparantie over wie de sponsor zou zijn. Het past inhoudelijk ook niet bij de andere gesponsorde artikelen op de nieuwswebsite. Die gaan veelal over gokken en technologie.

In het artikel wordt ook een extra afbeelding gebruikt waarin de vermeende factuur te zien is. Op deze foto is meer van de hand aan de linkerkant te zien dan in de YouTubevideo die de Nigeriaanse website noemt als bron. Er is dus nog een versie van de foto, die niet overeenkomt met de Instagram stories en daar dus ook niet vandaan kan komen, maar die de schrijver van het gesponsorde artikel wel op de een of andere manier heeft verkregen. Nergens wordt uitgelegd waar deze foto vandaan komt.

Mogelijk Russische bron

Het onbewezen verhaal over Zelenska vond na de publicatie bij de Nigeriaanse website gretig aftrek bij Russische media. Het artikel heeft ook veel weg van een eerder gerucht over Zelenska. Vorig jaar ging rond dat ze tienduizenden euro's in Parijs zou hebben uitgegeven. Ook toen viel dat samen met een staatsbezoek en ook toen was er niets wat die bewering ondersteunde. De verhalen passen in een trend waarbij pro-Russische bronnen proberen de Oekraïense presidentsvrouw in diskrediet te brengen. Meer van zulke verhalen werden al eerder ontkracht (I, II, III).

Dpa analyseerde de video met gezichtherkenningstools. Dat leidde naar sociale mediaprofielen (hier en hier) van een jonge vrouw die sterk overeenkomt met de vrouw in de video. Hoewel de foto's allemaal een paar jaar oud zijn, is de vorm van de ogen, neus en mond gelijkaardig, net als de aanwezigheid van de piercing. De vrouw woont of woonde in Sint-Petersburg, Rusland. Er is nergens een link te vinden naar New York of een stage bij Cartier. Hoewel niet met honderd procent zekerheid te zeggen is dat het om dezelfde persoon gaat, wijst alles wel in die richting.

(Stand van zaken: 09.10.2023)