Petrischaaltje bevat metalen kogeltjes onder hoogspanning

Een video toont een zwart goedje dat zich vreemd gedraagt in een petrischaaltje. Volgens een Facebookpost, die veel wordt gedeeld, is het grafeenoxide. Die substantie zou tegenwoordig in antibiotica zitten en in de coronavaccins, aldus de Facebookgebruiker, die daarvoor waarschuwt. Het klinkt alarmerend, maar kloppen de beweringen wel?

Beoordeling

Nee, de video toont geen grafeenoxide, maar kleine metalen balletjes, die blootgesteld worden aan elektrische spanning in een wetenschappelijk experiment. Hoewel de toepassing van grafeenoxide in medicijnen wel wordt onderzocht, is er geen enkele aanwijzing dat het momenteel al in voor mensen toegestane medicijnen wordt verwerkt. Grafeenoxide zit ook niet in de geautoriseerde coronavaccins.

Feiten

Het zwarte goedje dat in de Facebookpost te zien is, blijkt geen grafeenoxide te zijn. Middels een reverse image search met een screenshot uit het filmpje, is de oorsprong van de beelden snel gevonden.

De Facebookpost blijkt beelden te tonen uit een filmpje dat al op 9 februari 2015 op YouTube werd geplaatst door Stanford Complexity Group, een inmiddels niet meer actieve afdeling van Stanford University in de Verenigde Staten.

Wie het hele filmpje bekijkt, leert dat het hier om een experiment gaat dat Self Assembling Wires (zelf-formerende draden) wordt genoemd. Kleine metalen kogeltjes worden in castorolie in het midden van een petrischaaltje gelegd en blootgesteld aan een positieve elektrische lading. Onder invloed van die lading, formeren de kogeltjes zich onderling tot draden, die de metalen ring aan de buitenkant van het petrischaaltje proberen te bereiken, die negatief elektrisch geladen is. Het zwarte goedje in de Facebookpost is dus geen grafeenoxide, maar een handvol metalen kogeltjes.

Het experiment wordt verder toegelicht in dit filmpje van scheikundig ingenieur James Orgill, die het reproduceerde en laat zien hoe de metalen kogeltjes zelfs de uitgang van een doolhof kunnen vinden onder invloed van elektrische spanning.

Grafeenoxide en antibiotica

Dat grafeenoxide "tegenwoordig in antibiotica" zit, zoals de Facebookpost beweert, blijkt ook misleidend. De Facebookpost verwijst naar dit artikel van het RIVM uit 2020, dat inderdaad gaat over een "nieuw antibioticum van grafeenoxide." In hetzelfde artikel staat echter ook dat behandeling van mensen met dit middel "nog ver weg" is.

Volgens het onderzoek dat het RIVM hier samenvat, zouden bacteriën niet resistent worden tegen het nieuwe antibioticum met grafeenoxide. Daarmee kan dit nieuwe middel een van de grootste problemen van klassieke antibiotica oplossen. Het RIVM gaf in 2020 echter al aan dat de veiligheid van grafeenoxide voor de mens eerst goed in kaart gebracht moet worden, voordat het in geneesmiddelen mag worden gebruikt. Er waren destijds dus nog geen antibiotica met grafeenoxide toegestaan.

In juni 2023 gaf het RIVM nog aan dat er aanwijzingen zijn dat grafeen en grafeen-gerelateerde materialen schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid en dat er nog te weinig over bekend is om de risico’s goed in te schatten. Het RIVM blijft dan ook oproepen tot meer onderzoek naar de veiligheid van dergelijke materialen.

Ondertussen wijst niets erop dat er inmiddels medicijnen zijn toegestaan voor menselijk gebruik waarin grafeen of grafeenoxide is verwerkt. Graphene Flagship, het grootschalige onderzoeksprogramma dat de EU in 2013 optuigde om onderzoek te doen naar de technologische toepassingen van grafeen, schrijft dat er voor zover bekend geen enkele toepassing in medicijnen voor menselijk gebruik is geautoriseerd door het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) of een nationale evenknie zoals het Nederlandse College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG).

Deutsche Presse-Agentur (dpa) zocht contact met zowel het EMA als het CBG. Het CBG antwoordde dat er in Nederland "geen geneesmiddelen (inclusief antibiotica) of vaccins geregistreerd [zijn] met grafeenoxide." Het EMA antwoordde "dat grafeenoxide noch als werkzame stof noch als hulpstof wordt gebruikt en daarom niet aanwezig is als vermeld ingrediënt van enig in de EU toegelaten geneesmiddel."

Daarbij gaf het EMA wel aan dat "het EMA geen toezicht houdt op nationaal toegelaten geneesmiddelen en dat we daarom geen commentaar kunnen geven op producten die zijn toegelaten door individuele nationale bevoegde autoriteiten in de EU."

Wat is grafeen/grafeenoxide?

Grafeen is een nanomateriaal dat bestaat uit koolstofatomen. Het is slechts één atoom dik en wordt daarom een tweedimensionaal materiaal genoemd. Het is licht, flexibel, geleidt elektriciteit en warmte goed en is sterker dan staal. Wanneer er zuurstofmoleculen aan grafeen vastzitten, spreekt men van grafeenoxide.

De EU heeft hoge verwachtingen van de technologische toepassingen van grafeen op tal van terreinen, waaronder in de medische wereld. Graphene Flagship werd bedeeld met een budget van een miljard euro "om grafeen binnen 10 jaar van de academische laboratoria naar de Europese samenleving te brengen." Ondertussen doet Graphene Flagship ook onderzoek naar de vraag of grafeen risico’s inhoudt voor de gezondheid of voor het milieu.

Geen grafeen in coronavaccins

Dat grafeen of grafeenoxide in de geautoriseerde coronavaccins zou zitten is een wijdverbreide hoax. Dpa ontkrachtte al talloze beweringen van die strekking die op Facebook circuleren: hier, hier, hier, hier en hier.

De Facebookpost verwijst naar "de officiële website van het Europese Parlement" waar zogenaamd zou staan "dat ze grafeenoxide dmv onderzoeken helaas ook hebben teruggevonden in de spuitjes..". Met die spuitjes worden de coronavaccins bedoeld.

Het Europees Parlement geeft echter nergens aan dat er grafeenoxide in de coronavaccins zit. De link in de Facebookpost leidt naar een vraag van Europarlementariër Sergio Berlato (ECR), die hij schriftelijk indiende bij de Europese Commissie op 24 januari 2022. Berlato verwijst in zijn vraag naar een zeer gebrekkig "rapport" van Dr. Pablo Campra Madrid. Dpa legde hier al eens uit waarom dat zogenaamde onderzoek van Campra Madrid niet deugt. De universiteit van Almería, werkgever van Campra Madrid, distantieerde zich ook van het rapport.

Grafeen of grafeenoxide is ook niet terug te vinden in de ingrediëntenlijsten van de acht coronavaccins die momenteel in Nederland zijn toegestaan, namelijk Comirnaty (Pfizer/BioNTech), Spikevax (Moderna), Vaxzevria (AstraZeneca), Jcovden (Janssen), Nuvaxovid (Novavax), Valneva, VidPrevtyn Beta (Sanofi Pasteur) en Bimervax (HIPRA).

(Stand van zaken: 06.09.2023)

Opmerking: De feitencheck is op 18 september bijgewerkt met de reactie van het EMA.