Data over de ijsbeer zijn, en waren, moeilijk te verkrijgen

De ijsbeer is de koning van de Noordpool, maar met de opwarming van de aarde wordt zijn natuurlijke habitat bedreigd. Zo werd het dier dan ook een symbool voor de klimaatverandering. Volgens berichten op sociale media stijgt de ijsbeerpopulatie echter sinds de jaren vijftig gestaag, en zijn ze "vetter dan ooit". Van vijfduizend ijsberen in 1950, zouden er nu opeens tienduizenden zijn. Wordt er dus onterecht symboolpolitiek met de ijsbeer bedreven of kloppen deze beweringen niet?

Beoordeling

Nee, de beweringen kloppen niet. Exacte data over de ijsbeerpopulatie was en is moeilijk te verkrijgen. Wetenschappers houden schattingen uit de vorige eeuw inmiddels voor onbetrouwbaar. Ze zijn niet met de cijfers van vandaag de dag te vergelijken. Dat de dieren dikker zouden zijn, blijkt alleen uit metingen van een kleine subpopulatie van de dieren. Het geldt dus niet in het algemeen voor de huidige toestand van de ijsbeer.

Feiten

Volgens de tabel op sociale media werd de ijsbeerpopulatie in 2015 op 22.000 tot 31.000 geschat. Dit klopt, maar deze ruime schatting toont direct de crux over de cijfers van de ijsbeerpopulatie: exacte data zijn, en waren, moeilijk te verkrijgen.

Het observeren en onderzoeken van ijsberen is lastig en duur: de dieren struinen door afgelegen en moeilijk bereikbare gebieden, leven solitair en zijn niet altijd even goed te herkennen door hun witte vacht tegen de poolachtergrond.

De schatting dat in de jaren vijftig de ijsbeerpopulatie op 5000 zou hebben gelegen, is dus helemaal niet zo betrouwbaar en inmiddels door andere wetenschappers verworpen. De Russische bioloog Savva Upenski deed de schatting, op basis van onderzoek in het arctische gebied van de Sovjet-Unie.

De bewering dat de ijsbeerpopulatie flink is toegenomen over de laatste decennia is dus niet hard te maken. In het laatste rapport van de International Union of Conservation of Nature (IUCN), uit 2015, staat dan ook dat de bevolkingstrend van de ijsbeer simpelweg onbekend is.

Inmiddels is het leefgebied van de ijsbeer onderverdeeld in negentien subpopulaties. De toonaangevende organisatie Polar Bears International laat op dit kaartje zien dat ook vandaag de dag concrete data van tien van deze subpopulaties ontbreekt.

We weten in feite dus ook niet zeker of de ijsbeerpopulatie momenteel sterk afneemt. Wat wel vast staat is dat het leef- en jaaggebied van de ijsbeer door klimaatverandering onder grote druk staat. Doordat het zeeijs smelt kunnen de dieren minder goed op zeehonden jagen, hun voornaamste voedselbron.

Daar komt bij dat wanneer mensen meer ijsberen waarnemen, dit niet direct betekent dat er ook werkelijk méér ijsberen zijn. Dit kan er namelijk ook op duiden dat de dieren vanuit de onbegaanbare gebieden voor de mens, meer naar het zuiden trekken. Ze gaan daar op zoek naar nieuwe voedselbronnen, die in hun natuurlijke habitat niet meer te vinden zijn. Deutsche Presse-Agentur (dpa) legde dit al eens eerder in een factcheck uit.

Dikker dan ooit?

Als dan niet met zekerheid te zeggen is dat de ijsbeerpopulatie verdubbeld is, zijn ze dan tenminste wel dikker geworden? Nee, ook dat is niet zo algemeen te zeggen.

De bewering is gebaseerd op een onderzoek naar de ijsbeerpopulatie in Davis Strait. Daarin werd data over de dieren uit de periode 2005-2007 vergeleken met data uit 2017-2018. De wetenschappers concludeerden dat de ijsberen daar in deze laatste periode in "betere lichamelijke conditie" waren dan in 2005-2007 (zie pagina 58). De wetenschappers denken dat dit komt omdat zadelrobben rijkelijk aanwezig waren in de omgeving en er dus in Davis Strait simpelweg genoeg te eten was voor de dieren.

Wetenschappelijk onderzoek naar ijsberen is vaak onderzoek naar een specifieke subpopulatie. Waarnemingen bij die subpopulatie gelden niet direct voor de ijsbeer in het algemeen.

State of the Polar Bear & Susan Crockford

De beweringen op sociale media zijn flink aangedikt en afkomstig uit het rapport 'The State of the Polar Bear 2021' van Susan Crockford. Het rapport is op zichzelf ook al dubieus.

Zo is het uitgegeven door The Global Warming Policy Forum: een platform dat zichzelf omschrijft als "neutrale denktank" met educatieve doelen, maar al vaker onder vuur kwam te liggen door haar politieke partijdigheid en ontkennende houding in het klimaatdebat.

Auteur Susan Crockford is wetenschapper en schrijft veel over ijsberen, zoals blijkt uit haar blog, maar voert zelf geen veldstudies uit. Haar publicaties zijn niet in erkende vakbladen gepubliceerd. De gerenommeerde ijsbeeronderzoeker Ian Stirling benadrukt in een artikel van The Narwal dat Crockford "nul autoriteit op het onderwerp" heeft.

Crockfords werk past hiermee binnen een bredere stroming van ontkenners van de menselijke bijdrage aan de opwarming van de aarde, die vaker de ijsbeer inzetten om hier twijfel over te zaaien.

Voor de meeste wetenschappers van het poolgebied staat echter vast: met de opwarming van de aarde smelt het zeeijs, waardoor de natuurlijke habitat en jachtgebied van de ijsbeer verdwijnt. Deze verandering vindt sneller plaats dan het dier zich kan aanpassen. Hoewel er nu dus nog duizenden ijsberen zijn, kan dit in korte tijd snel anders zijn (zie hier, hier, hier).

(Stand van zaken: 27.07.2023)