Video toont deportatie van Egyptenaren uit Libië

Een video toont een grote groep mensen, lopend over een weg, begeleid door mannen met geweren. Het zou om een "half miljoen mannen" gaan, "klaar om Europa binnen te vallen vanuit Libië." Dat is althans de uitleg die door Facebookgebruikers (hier, hier en hier) en op Twitter aan de beelden wordt gegeven. "Gadaffi verhinderde dit soort overtochten," schrijven de Facebookgebruikers erbij. Toont de video echt een half miljoen mannen, en zijn ze inderdaad bezig met een overtocht naar Europa?

Beoordeling

Nee, de beelden tonen een deportatie van naar schatting 2.200 tot 4.000 mannen, voornamelijk Egyptenaren, vanuit Libië terug naar Egypte. Mogelijk was een deel van hen in Libië met de hoop vanuit daar de oversteek naar Europa te maken.

Feiten

De misleidende uitleg van wat de video toont, circuleert sinds 23 juni 2023 op sociale media. Het lijkt erop dat het Twitteraccount RadioGenova begon met het verspreiden van de valse context met deze tweet. RadioGenova plaatst dagelijks tweets met een sterke anti-immigratieboodschap.

De tweet werd al snel zonder enige kritiek overgenomen door twitteraar en zelfbenoemd journalist Joost Niemoller, die de misleidende uitleg in het Nederlands verder verspreidde. Vervolgens ging de video met valse context ook op Telegram en Facebook rond.

Deportatie vanuit Libië

Wat de video daadwerkelijk toont, is de deportatie van naar schatting 2.200 tot 4.000 voornamelijk Egyptische migranten vanuit Libië terug naar Egypte, op of rond 1 juni 2023.

Reuters citeert een Libische en een Egyptische veiligheidsbron, die beide aangeven dat Oost-Libische strijdkrachten Egyptenaren hebben uitgezet, die illegaal in Libië verbleven. Volgens de Libische bron ging het om 4.000 migranten, die waren gevonden tijdens invallen bij mensensmokkelaars. Zij zouden allemaal zijn uitgezet.

Volgens de Egyptische bron verbleven slechts 2.200 van die 4.000 migranten illegaal in Libië en zouden alleen die 2.200 migranten zijn uitgezet. Het zou voornamelijk om Egyptenaren gaan, maar enkele migranten zouden andere Afrikaanse nationaliteiten bezitten.

Dat de beelden die op Facebook circuleren inderdaad deze uitgezette Egyptenaren tonen, blijkt uit verslagen van regionale en internationale media over de deportatie en veelal Arabischtalige posts die begin juni al op sociale media verschenen.

Hetzelfde filmpje dat nu op Facebook rondgaat, werd op 2 juni al op het Twitterkanaal @wady_dynar geplaatst. Met als bijschrift: "Musaid. Binnenlandse veiligheidstroepen. Deportatie van Egyptenaren." Musaid is een stadje in het noordoosten van Libië, vlakbij de grensovergang Emsaed met Egypte.

De Arabischtalige dienst van Deutsche Welle plaatste hetzelfde filmpje in een artikel over de gebeurtenissen aan de Libisch-Egyptische grens en geeft aan dat de authenticiteit van het filmpje is geverifieerd. Ook de nieuwswebsite Albawaba plaatst een screenshot uit hetzelfde filmpje (in de Facebookpost na 0:10 seconden) bij een artikel over de deportatie van Egyptenaren vanuit Libië naar Egypte.

Op 1 juni tweette de krant The Libya Observer al een ander filmpje van dezelfde gebeurtenis en op 3 juni plaatste de krant Al-Estiklal nog een ander filmpje op Twitter. Beide kranten schrijven in hun tweets dat de filmpjes de deportatie van Egyptenaren uit Libië naar Egypte tonen. Op beide filmpjes zijn dezelfde taferelen te zien als in het filmpje op Facebook: een grote groep mensen, lopend over een kale weg geflankeerd door schaarse struiken, begeleid door jeeps, politiewagens en mannen met geweren.

Invallen bij mensensmokkelaars

De migranten waren opgepakt tijdens massale invallen door veiligheidstroepen in loodsen van mensensmokkelaars in grenssteden in het oosten van Libië. Ze werden naar de grens vervoerd, daar een tijdlang vastgehouden en vervolgens te voet de grens over gestuurd, zo berichten onder andere AP, Reuters en Middle East Eye. Op twitter documenteerde Migrant Rescue Watch de operatie uitvoerig.

De politieke situatie in Libië is instabiel sinds de autocratische leider Muammar Kadhafi in 2011 bij een door de NAVO gesteunde volksopstand werd afgezet en gedood. Het oosten van het land, waar de invallen plaatsvonden, staat nu grotendeels onder controle van de krijgsheer Khalifa Haftar.

Mensensmokkelaars maken gebruik van de chaos in Libië door migranten de grenzen over te smokkelen. De laatste maanden is er in zowel het oosten als het westen van Libië hard opgetreden tegen zowel mensensmokkelaars als migranten. De Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties rapporteert over grove mensenrechtenschendingen jegens migranten door zowel gewapende groepen als staatsautoriteiten. 

Migratie via Libië naar Europa

In Libië verblijven volgens het laatste rapport van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) momenteel iets meer dan 700.000 migranten van ten minste 44 verschillende nationaliteiten. Een deel van hen hoopt per boot Europa te bereiken, maar een ander deel blijft in Libië om daar te werken.

Jaarlijks proberen duizenden mensen vanuit Libië via de zeer gevaarlijke centrale Middellandse Zeeroute Europa te bereiken. De meesten gaan naar Italië of soms Malta. In januari en februari 2023 bereikten 14.948 migranten Italië en Malta vanaf Libië en Tunesië via deze route. In diezelfde periode werden 3.046 mensen op zee onderschept en teruggestuurd naar Libië. 279 vonden de dood op zee.

Volgens officiële cijfers van de Italiaanse overheid bereikten tussen 1 januari en 27 juni 2023 bijna 61.000 migranten Italië over zee, ten opzichte van bijna 27.000 in dezelfde periode vorig jaar. Deze migranten komen voornamelijk via Libië, maar ook via andere Noord-Afrikaanse landen en Turkije naar Europa.

(Stand van zaken: 28.06.2023)