Videokunstenaar creëert fictieve verwoesting in Malta

Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne staat het internet vol beelden waarvan beweerd wordt dat ze het conflict zouden tonen, maar die eigenlijk vervalst zijn. Zo valt er op Telegram en Facebook een dubbele video te zien die een vrouw met buggy in een verwoeste stad toont. Tegelijkertijd laat het zien dat het om digitale trucage gaat en de omgeving helemaal niet verwoest is. Dat de beelden dus geen echte oorlogsverwoesting tonen, is duidelijk. Maar is er eigenlijk een link met de oorlog in Oekraïne, zoals in het bijschrift gezegd wordt?

Beoordeling

De beelden zijn gemaakt in Malta door een Russische videokunstenaar. Deze beelden hebben niets met de oorlog in Oekraïne te maken.

Feiten

Met behulp van Reverse Image Search wordt meteen duidelijk wat de herkomst van de beelden is. Dat ontdekte ook Hoax Eye, een website gespecialiseerd in het achterhalen van bewerkte beelden online. De beelden werden gemaakt in Malta en op Instagram gezet door de Russische videokunstenaar Konstantin Kovalenko.

Kovalenko plaatste een eerste versie van de beelden op Instagram op 5 mei 2019. Zes dagen later plaatste hij de dubbele video online, waarop de originele beelden en de bewerkte beelden die verwoesting tonen onder elkaar te zien zijn. Op 26 januari van dit jaar plaatste hij de beelden nogmaals op zijn Instagramaccount met als bijschrift "Post apocalyptic life in Malta". Op 11 februari tot slot plaatste hij een video online waarin hij liet zien hoe hij de beelden had gemaakt. 

Hoe valt er zeker te zijn dat de beelden Malta tonen? Op vraag van een Instagramgebruiker antwoordt Kovalenko dat de beelden bij de universiteit van Malta opgenomen zijn. En inderdaad, met behulp van Google Maps valt de exacte locatie terug te vinden. 

De geparkeerde auto's op de satellietbeelden staan binnen de gele lijnen zichtbaar op de video. Een beetje verder op de straat (die naar rechts afbuigt) is het woord "slow" op het asfalt te lezen. Links van de weg zijn de struiken, vuilnisbakken en banken te zien die ook op de video zichtbaar zijn. Op Google zijn ook foto's te zien van de boogschietclub naast de weg, waarop het snelheidsbord van 20 km/u en de constructie die op 0:02 helemaal links in beeld te zien is. 

De beelden zijn dus gemaakt op Malta, wat door de maker van de beelden ook gezegd wordt. In de video zit ook de 'Merchant Flag of Malta' (0:15) en het symbool van de Bank of Valletta (0:17), al zij het niet makkelijk te herkennen. Het toont een fictief post-apocalyptisch Malta, gemaakt in 2019.

Oekraïne

Nergens wordt in de Instagramposts van Kovalenko over deze beelden over Oekraïne gesproken. Deutsche Presse-Agentur (dpa) kon ook geen enkele website of sociale mediapost vinden die beweerde dat deze beelden Oekraïne zouden tonen. 

Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne worden er regelmatig beelden gedeeld op sociale media die zouden moeten aantonen dat het land niet echt in oorlog is of dat de beelden van de verwoestingen in scène zijn gezet. Dpa schreef al factchecks over filmopnames, oude sfeerbeelden, en beelden van een klimaatprotest die met foute en misleidende claims gedeeld werden om de gruwel van de oorlog in Oekraïne te minimaliseren. Ook het foutieve idee dat de media in Oekraïne 'crisisacteurs' of zelfs poppen toont, omdat er geen echte slachtoffers zijn, is al vaak ontkracht. 

(Stand van zaken: 21.06.2023)