Smeltend landijs veroorzaakt wél zeespiegelstijging

Vul een glas tot de rand met water en ijsblokjes. Als je het lang genoeg laat staan, zullen de ijsblokjes vanzelf smelten. Gek genoeg loopt het glas niet over, maar blijft het waterpeil gelijk. Hoe kan dat? Een filmpje van dit experiment zou nu het bewijs zijn dat we voor de gek worden gehouden wat de zeespiegelstijging betreft. Smeltende ijsschotsen zouden helemaal geen verschil maken. "Global warming my ass", schrijft een Facebookgebruiker. Maar, toont dit experiment wel het hele verhaal?

Beoordeling

Het experiment in het filmpje klopt, maar is wel misleidend. Zeeijs dat smelt zal de zeespiegel niet noemenswaardig verder doen stijgen. Landijs dat in de oceanen terechtkomt doet dat daarentegen wel. En er is nogal wat landijs op aarde: in totaal genoeg om de wereldwijde zeespiegel met ongeveer 65 meter te doen toenemen.

Feiten

Iedereen die thuis de proef op de som neemt, zal hetzelfde resultaat als in het filmpje krijgen. Het uitgevoerde experiment klopt dus, maar er ontbreken belangrijke elementen om verdere conclusies over de zeespiegelstijging te trekken.

Zeeijs versus landijs

Zeeijs is bevroren zeewater en drijft, net zoals de ijsblokjes in het waterglas, op het water. Dit betekent niet dat ze er los van staat: in vaste vorm is het net zo goed deel van het waterpeil. Het ijs duwt namelijk net zoveel van het vloeibare water omhoog als haar eigen gewicht. Als dit drijvende ijs vervolgens smelt en vloeibaar wordt, blijft het waterpeil daardoor gelijk. In theorie zou dus de hele Noordpool (wat drijvend ijs is) kunnen smelten zonder dat de zeespiegel stijgt.

Dat is een groot verschil met landijs: het ijs dat op land ligt op met name Groenland en Antarctica. Zolang dit ijs op het land ligt, is zij niet van invloed op het zeepeil.

Maar als landijs in het water terecht komt - doordat ijsschotsen afbreken of het simpelweg smelt - dan stijgt de zeespiegel wel degelijk. Met een afbrekende landijsschots komt namelijk meer volume in de oceaan terecht dan er tevoren in zat. Of deze ijsschots vervolgens nog een tijd lang als ijsblok ronddobbert, of direct zou smelten: dat is dan niet meer van invloed op de zeespiegel.

Dit verschil tussen land- en zeeijs wordt nog eens duidelijk in deze afbeelding. De ijsblokjes in het linkerglas zijn als landijs, dat van buitenaf in de oceanen terecht komt. In het middelste glas is te zien hoe door dit ijs het waterpeil is gestegen, omdat er meer volume bij is gekomen. Of dit drijvende ijs vervolgens smelt of niet, maakt voor het waterpeil niet meer uit.

Stijgende zeespiegel

In de praktijk heeft trouwens ook het smelten van de Noordpool effect op de zeespiegelstijging, hoewel niet zo direct. Hoe meer van het witte, reflecterende zeeijs namelijk smelt, hoe minder zonnestralen vanaf de aarde terug de ruimte in gekaatst worden. Het oceaanwater zal dus meer warmte opnemen, waardoor haar temperatuur stijgt. Landijs zal dan verder smelten en de zeespiegel zal stijgen. Daarnaast dijt het water in de oceaan ook uit naarmate het warmer wordt, maar dat is weer een ander verhaal.

Voor nu houden wetenschappers rekening met een wereldwijde zeespiegelstijging van 60 tot 100 centimeter in 2100. Als het ooit zover zou komen dat al het landijs van Groenland en Antarctica smelt, zou dat een zeespiegelstijging van ongeveer 65 meter ten gevolg hebben.

(Stand van zaken: 09.05.2023)