Desinformatie over seksuele voorlichting zorgt voor ophef

Een screenshot van een tabel doet de ronde op sociale media. Volgens sommige sociale mediagebruikers zien we hier de herkomst van het "gestoorde #lentekriebels programma". Het zou gaan om een programma van de WHO, waarin staat dat kinderen vanaf 4 jaar moeten leren masturberen (zie hier, hier, hier en hier). Ook in de Sustainable Development Goals van de VN zou dit een programmapunt zijn. "Ze zijn helemaal gestoord", klinkt het in de commentaren, gevolgd door kotsemoji's. Maar, klopt er überhaupt iets van de beweringen in de post en is deze opwinding dus wel nodig?

Beoordeling

Nee, zowel bij de WHO als binnen de VN Sustainable Development Goals wordt niet beweerd dat kinderen vanaf vier jaar zouden moeten leren masturberen. Het gedeelde screenshot komt uit een document uit 2010 van een Duitse instantie voor seksuele voorlichting in samenwerking met de WHO. Het is een concept voor seksuele voorlichting in Europa, waarin de seksuele en relationele gedragsontwikkeling van kinderen en jongeren in kaart is gebracht, met daarnaast de bijpassende voorlichting per leeftijdsgroep.

Feiten

Allereerst: los van de herkomst van de tabel, vormt zij alvast geen bewijs dat de auteurs zouden beweren dat kinderen vanaf 4 jaar moeten leren masturberen. In de horizontale kolom "Sexuality" staan dan wel de woorden "early childhood masturbation", maar in de oranje balk bovenaan zien we dat dit onder "Information, Give information about" valt. Het lijkt om de leeftijdsgroep 0-4 te draaien. Zonder verdere context kan hieruit niet geconcludeerd worden dat kinderen seksuele handelingen zouden moeten geleerd worden.

Door online te zoeken op de afbeelding met de zoekwoorden "WHO/Standards/Europe" (zoals in de URL van de screenshot te zien), is de website met het originele document terug te vinden. Het document heet 'Richtlijnen voor seksuele en relationele vorming in Europa', en is een publicatie van het 'WHO Collaborating Center for Sexual and Reproductive Health' in samenwerking met de Duitse 'Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung' (BZgA). Dit document heeft met de Sustainable Development Goals dus niets te maken: in deze doelen komt ook niets terug wat op de claim wijst.

Het document komt uit 2010 en is in verschillende Europese talen vertaald. De screenshot is genomen uit de Engelse tekst. Een Nederlandse vertaling is ook beschikbaar. Deze verschilt qua opmaak van het Engelse document. Inhoudelijk is zij wel hetzelfde, alleen ontbreekt daarin de tabel, waar het in deze factcheck om draait.

Holistische seksuele voorlichting

Wie het document doorleest, vindt nergens uitspraken over het moeten doen of verplicht leren van masturbatie vanaf een bepaalde leeftijd. Dat is ook helemaal niet het doel van het document: dat wil een ondersteuning bieden aan ouders, opvoeders en ontwikkelaars van lesmateriaal voor een holistische seksuele en relationele opvoeding.

Met 'holistisch' doelen de auteurs op een bredere vorm van seksuele voorlichting dan enkel uitleggen hoe voortplanting werkt en het voorkomen van seksuele ziektes (zie pagina 5). 'Seksueel en relationeel' draait hier dus niet alleen om seksuele handelingen. Het gaat er ook om vanaf jonge leeftijd een positief zelfbeeld te ontwikkelen, je eigen lichaam te leren kennen en accepteren, het leren stellen van eigen grenzen en die van anderen te respecteren.

De tabel

In het rapport hebben de auteurs in kaart gebracht wat de gemiddelde gedragsvormen en -ontwikkelingen zijn van kinderen van 0 tot en met 15 jaar en ouder. Bij iedere leeftijdsgroep horen ook bepaalde vragen over het lichaam, relaties en seksualiteit. Dit wordt in het kort samengevat in pagina 24 tot en met 26.

In de tabellen aan het einde van de tekst wordt met steekwoorden een overzicht geboden voor volwassenen welke voorlichting bij welke leeftijdsgroep zou kunnen passen. Zo heeft een kind van 4-6 jaar meestal nog geen behoefte of interesse aan informatie over de puberteit, maar willen ze wel vaak weten waar baby's vandaan komen (zie pagina 40).

De auteurs benadrukken dat het ene kind zich sneller ontwikkelt dan het andere, en dat de leeftijdscategorieën dus enkel een handvat bieden voor de verschillende fases in seksuele en relationele voorlichting, in de brede zin van het woord (zie pagina 13, rechts).

Peutermasturbatie

Wat wordt er dan bedoeld met de "early childhood masturbation" in de tabel (zie pagina 38)? Dat is simpelweg een fase die sommigen peuters doormaken, en na een tijdje meestal vanzelf voorbij gaat. In Nederland noemen we dit "peutermasturbatie". Veel ouders vinden dit ongemakkelijk en weten niet goed hoe ze ermee om moeten gaan, zo blijkt onder andere uit deze blogs (hier, hier en hier).

Het ongemak van ouders komt meestal voort uit de seksuele connotatie die zij zelf bij masturbatie hebben. Peuters associëren dit masturberen echter niet met volwassen seksualiteit en relaties: zij ontdekken simpelweg hun lichaam. Daar hoort het aanraken van de geslachtsdelen en de ervaring dat dit vaak fijn aanvoelt nou eenmaal bij.

Als ouder of opvoeder zou je kunnen besluiten dat het nodig is je kind uit te leggen wat hij of zij precies doet en daarbij grenzen te stellen. Een peuter zal namelijk niet vanzelf doorhebben dat wij het in onze samenleving bijvoorbeeld niet normaal vinden om jezelf in het openbaar aan te raken. Dat zal het kind uitgelegd moeten worden.

Het is dus niet zo vreemd dat informatie geven over "early childhood masturbation" is opgenomen in de voorlichtingstabel in de leeftijdscategorie 0-4 jaar. Het gaat er dus absoluut niet om een kind actief aan te zetten tot masturbatie, op welke leeftijd dan ook. Maar als het dit op eigen initiatief wel doet, gaat het erom de daarbij passende seksuele voorlichting te bieden. Voor volwassenen kan het rapport bovendien ondersteuning bieden typerend gedrag van kinderen te herkennen, om er adequaat op te kunnen reageren (zie antwoord op vraag 6).

Desinformatie over seksuele voorlichting

Eerder deze maand zorgde de landelijke projectweek 'Lentekriebels' voor bezorgde reacties van ouders, op school en online. Niet iedereen was het eens met de manier waarop seksuele voorlichting op school zou worden gegeven. Maar veel van deze ophef was gebaseerd op desinformatie over de voorlichting, onder andere verspreid door FvD-fractieleider Thierry Baudet.

Ouders hoeven dus geen zorgen te hebben dat hun kind op jonge leeftijd masturbatie wordt bijgebracht op school of in de opvang volgens bepaalde leerdoelen. Het document biedt enkel ondersteuning voor seksuele voorlichting voor verschillende leeftijden en hoe volwassen kunnen reageren op bepaald gedrag dat kinderen stellen. 

(Stand van zaken: 30.03.2023)