Statushouders stemmen enkel voor waterschappen op 15 maart

Een reportage uit de Volkskrant van vorige week over "oefenstemmen" veroorzaakt ophef onder sommige sociale mediagebruikers. Ze verbazen zich erover dat statushouders - mensen zonder Nederlands paspoort, maar wel met een verblijfsvergunning - gewoon zouden mogen stemmen. Volgens een tweet die ook op Facebook gedeeld wordt, zouden de oefenstembiljetten bovendien "gewoon alvast op de grote hoop" gegooid worden om mee te tellen in de officiële stemming vandaag. Vertellen deze beweringen het hele verhaal?

Beoordeling

Nee, dit is een geval van ontbrekende context. Statushouders mogen vandaag stemmen voor de waterschapsverkiezingen, maar niet voor de provinciale verkiezingen. Daarvoor is de Nederlandse nationaliteit nodig. Voor de waterschapsverkiezingen maakt nationaliteit niet uit, daar heb je stemrecht als je boven de 18 bent en in een waterschap woont. Het "oefenstemmen" van vorige week levert geen officiële stemmen op, en is dus niet geldig voor de verkiezingen van vandaag.

Feiten

De reportage uit de Volkskrant van 10 maart 2023 gaat over een oefenstembureau in Arnhem. Volgens de Volkskrant organiseren meerdere gemeenten voorafgaand aan de verkiezingen zulke oefendagen.

Idee is om de drempel die sommigen mensen bij het stemmen voelen, omdat ze niet precies weten wat ze moeten doen of wat van ze verwacht wordt, weg te nemen vóór de echte verkiezingsdag. Echte stembiljetten worden pas op de verkiezingsdag zelf uitgegeven. De oefenstemmen zijn dus op geen enkele manier geldig.

Ook statushouders deden in Arnhem mee aan het oefenstemmen. Vandaag mogen zij alleen voor de waterschappen stemmen, zoals ook al in het Volkskrantartikel zelf is te lezen. Iedereen die in Nederland woont en 18 jaar of ouder is, mag voor één van de 21 waterschappen stemmen waarin hij of zij woont.

Voor de provinciale verkiezingen, die altijd tegelijk plaatsvinden met de waterschapsverkiezingen, zijn de voorwaarden net anders. Daar heb je pas het kiesrecht als je de Nederlandse nationaliteit, en dus een Nederlands paspoort, hebt. Statushouders voldoen hier niet aan en krijgen hier dus geen stempas voor.

Tweede Kamerverkiezingen en gemeenteraadsverkiezingen

Voor de Tweede Kamerverkiezingen geldt hetzelfde: ook daarvoor moet je de Nederlandse nationaliteit bezitten, en zijn statushouders dus uitgesloten.

Aan de gemeenteraadsverkiezingen mogen statushouders dan weer wel meedoen, maar pas nadat ze minstens vijf jaar voor de verkiezingen rechtmatig in een Nederlandse gemeente hebben gewoond (en dus minstens vijf jaar in het bezit zijn van een geldige verblijfsvergunning).

Vijf jaar is bovendien ook de termijn, waarna een statushouder naturalisatie kan aanvragen en een Nederlands paspoort zou kunnen krijgen. Is een statushouder genaturaliseerd, dan heeft hij of zij dezelfde rechten als ieder ander met de Nederlandse nationaliteit.

(Stand van zaken: 15.03.2023)