Rechtse en linkse partijen op stembiljet niet-ingezetenen

Verkiezingen, in Nederland of over de grens, gaan de afgelopen jaren steeds vaker gepaard met claims over verkiezingsfraude. In aanloop naar de stembusgang van 15 maart, is er online ophef over de partijen waar Nederlanders in het buitenland op zouden kunnen stemmen. Zij krijgen volgens de berichten "alleen linkse partijen en JA21 om te kiezen geen enkele rechtse partij" (sic). Dit zou "het begin van de fraude" zijn. Het probleem blijkt hier niet fraude, maar onvolledige informatie.

Beoordeling

De claim dat hier sprake is van fraude is onterecht. Er staan partijen uit het hele politieke spectrum op het stembiljet voor Nederlanders in het buitenland, van Forum voor Democratie tot GroenLinks. Partijen konden er zelf voor kiezen of zij ook verkiesbaar wilden zijn voor zogenaamde 'niet-ingezetenen'. Onder andere de PVV en BBB hebben er zelf voor gekozen zich niet verkiesbaar te stellen.

Feiten

De Facebookberichten, die tientallen keren werden gedeeld, bevatten een screenshot van een tweet van 22 februari 2023. De Twitteraar in kwestie deelde een klein half uur na zijn waarschuwing over fraude een correctie: "Op de buitenland editie van verkiezingslijst staat Forum wel vermeld,mijn bron stemt PVV zodoende," schrijft hij. Die correctie werd echter niet overgenomen op Facebook, waardoor daar het gerucht nog steeds leeft.

De claim dat sommige partijen worden "buitengesloten" bij de aankomende verkiezingen, checkte Deutsche Presse-Agentur (dpa) al eerder. Dit bleek niet het geval te zijn. Sommige partijen, waaronder rechtse, besloten alleen zelf niet verkiesbaar te zijn voor Nederlanders in het buitenland.

Kiescollege niet-ingezetenen

In Nederland is er geen directe verkiezing van de mensen die in de Eerste Kamer zitten. Kiesgerechtigden stemmen op 15 maart voor de Provinciale Staten, ofwel het provinciebestuur. Deze gekozen leden kiezen dan op 30 mei de leden van de Eerste Kamer.

Nederlanders die in het buitenland wonen, kunnen dit jaar voor het eerst ook invloed uitoefenen op de samenstelling van de Eerste Kamer. Tot voor kort was dat nog niet mogelijk, omdat je voor het stemmen in de Provinciale Statenverkiezingen ook in een Nederlandse provincie moet wonen.

Dit jaar kunnen Nederlanders die in het buitenland wonen een stem uitbrengen voor een speciaal kiescollege voor niet-ingezetenen. Dat kiescollege stemt samen met de Statenleden namens Nederlanders in het buitenland op kandidaten voor de Eerste Kamer. Ook inwoners van Caribisch Nederland stemmen op zo’n kiescollege.

Partijen stellen zichzelf verkiesbaar

Elke Nederlandse politieke partij kan kandidaten leveren voor het kiescollege voor niet-ingezetenen. Daarvoor konden partijen zich tot en met 30 januari 2023 registreren bij de gemeente Den Haag.

In totaal hebben dertien partijen besloten mee te doen aan deze nieuwe verkiezing voor Nederlanders in het buitenland (zie pdf op webpagina). Een aantal partijen doet niet mee, waaronder PVV, BBB, Denk, BVNL en de ChristenUnie. Partijen van het hele politieke spectrum besloten dus om niet mee te doen aan de verkiezing voor dit kiescollege. Zij worden niet uitgesloten vanwege hun politieke richting. Forum voor Democratie staat bovendien als uitgesproken rechtse partij wel op het stembiljet.

Een woordvoerder van de afdeling Verkiezingen van de gemeente Den Haag bevestigde eerder telefonisch aan dpa dat verschillende partijen niet zijn geweigerd, maar dat zij zich simpelweg niet hebben geregistreerd.

De meeste partijen geven geen uitleg over waarom ze niet verkiesbaar zijn voor het kiescollege voor niet-ingezetenen. De BoerBurgerBeweging (BBB) deed dat wel. De partij zegt dat de procedures ingewikkeld waren en dat de focus als jonge partij ligt op de "binnenlandse administratie".

Over welke partijen 'links' of 'rechts' zijn, kan worden gediscussieerd. Bij sommige partijen, bijvoorbeeld het CDA of de ChristenUnie, is dit bovendien niet zo zwart-wit, maar afhankelijk van het onderwerp. Het is echter fout om te zeggen dat een partij wordt uitgesloten van het stembiljet voor het kiescollege voor niet-ingezetenen vanwege hun politieke richting.

Ook bij eerdere verkiezingen in Nederland dook er al nepnieuws op of werd geclaimd dat er fraude was gepleegd. Dpa schreef er al meermaals over (hier, hier, hier en hier).

(Stand van zaken: 02.03.2023)