Syrische regering bemoeilijkt humanitaire hulp

Na de zware aardbeving die Turkije en Syrië op 6 februari trof, kwam humanitaire hulp voor Turkije snel op gang. Hulp bieden in Syrië is voor veel Westerse landen ingewikkelder. Op Facebook wordt beweerd dat Syrië «geen hulp» van Westerse landen zou krijgen "vanwege de sancties." Is dit wel een eerlijke voorstelling van de feiten?

Beoordeling

Nee, de sancties zijn niet de reden waarom westerse hulp niet in de getroffen gebieden geraakt. Het westen stuurt al jaren ondanks de sancties humanitaire hulp naar Syrië. Het regime van President Bashar al-Assad in Damascus verhindert dat humanitaire hulp de door de aardbeving getroffen regio bereikt. Die regio is grotendeels in handen van rebellengroepen die zich verzetten tegen het bewind van Assad.

Feiten

Het noordwesten van Syrië werd ernstig getroffen door de recente aardbevingen. De Verenigde Naties (VN) spreken in hun meest recente rapport van 4,400 doden en 8,600 gewonden in noordwest Syrië. Die getallen lopen nog op.

Westerse landen proberen humanitaire hulp te bieden in Syrië, in tegenstelling tot wat er in de Facebookpost wordt geschreven. Zo stuurt de Europese Unie (EU) onder andere duizenden tenten, dekens, slaapzakken, medicijnen, generatoren en voedingsmiddelen naar Syrië. 

Regime Assad bemoeilijkt hulp

Het probleem is dat tot nu weinig hulp de zwaarst getroffen noordwestelijke regio van Syrië bereikt. Dit komt omdat het regime van Bashar al-Assad eist dat alle buitenlandse hulp via Damascus naar de getroffen regio wordt gestuurd, in plaats van over de grens die Turkije deelt met dat gebied.

Het regime heeft zich lange tijd verzet tegen hulpleveranties over de Syrische landsgrenzen naar door de oppositie gecontroleerde gebieden. Zij beschouwen dit als een schending van de Syrische soevereiniteit.

Veel westerse landen gaan daarmee niet akkoord, omdat zij niet geloven dat hulpgoederen via Damascus in de getroffen regio terechtkomen. Het noordwesten van Syrië staat namelijk grotendeels onder controle van verschillende groeperingen die strijden tegen het regime van Assad.

Syrië is al sinds 2011 verwikkeld in een burgeroorlog, waarbij het regime van Assad strijdt met verschillende rebellengroepen om controle over het land. De afgelopen jaren heeft het regime, samen met bondgenoot Rusland, de noordwestelijke regio voortdurend bestookt met lucht- en grondaanvallen. Volgens Human Right Watch werd daarbij voornamelijk civiele infrastructuur beschoten en werden vele oorlogsmisdaden gepleegd.

Dit verklaart de terughoudendheid van veel westerse landen om hulp via Damascus te sturen. De EU-gezant in Syrië, Dan Stoenescu, vertelde aan Reuters dat de EU "voldoende waarborgen" wil, die ervoor zorgen dat de hulp de getroffen mensen bereikt. De Syrische regering heeft volgens hem echter "een reputatie van het verduisteren van hulp."

Kelly Petillo, Midden-Oostendeskundige van de European Council on Foreign Relations (ECFR), bevestigt dit aan Deutsche Presse-Agentur (dpa): "De eis van de Syrische regering en van Moskou om hulp via Damascus te laten verlopen, in plaats van nieuwe grensovergangen te openen, is de belangrijkste reden waarom hulp Syriërs in het noordwesten niet bereikt. Vóór de aardbeving en ook nu."

Afgelopen maandag, 13 februari, maakte VN-Secretaris-Generaal Antonio Guterres bekend dat Assad heeft toegezegd twee extra grensopeningen met Turkije te openen, naast de ene overgang die al open was. De komende dagen moeten uitwijzen of humanitaire hulp het gebied nu sneller binnenkomt.

Sancties niet het probleem

De westerse sancties, gericht tegen het regime van Assad, zijn dus niet de belangrijkste oorzaak van het trage binnensijpelen van humanitaire hulp. Een duidelijk bewijs daarvan is het feit dat het Westen al jarenlang humanitaire hulp biedt aan Syrië, ondanks sancties tegen het regime.

Zo hebben de EU en individuele lidstaten sinds het begin van de burgeroorlog in 2011 al meer dan 27,4 miljard euro vrijgemaakt voor hulpbehoevende Syriërs, zowel in door het regime als door de oppositie beheerste gebieden. Dat, terwijl de EU ook al sinds 2011 sancties hanteert tegen het Syrische regime vanwege het onderdrukken van de eigen bevolking.

Hulp bieden is mogelijk "omdat de door de VS en de EU opgelegde sancties altijd een uitzondering voor humanitaire hulp hebben bevat," zegt Lina Khatib, Syrië-expert van Chatham House tegen dpa. "Assad en zijn functionarissen beweren ten onrechte dat sancties de levering van humanitaire hulp bemoeilijken," voegt Khatib daaraan toe.

Humanitaire hulp van de EU wordt georganiseerd via de VN, het Rode Kruis en lokale partners in Syrië. Die hulp gaat soms via grensovergangen met omringende landen rechtstreeks naar hulpbehoevende regio’s in Syrië, maar soms ook via Damascus, zo geeft de EU zelf aan.

"De VN hanteren geen sancties tegen het Assad-regime," zegt Petillo, "dus die kunnen hulp leveren als [het regime] het toelaat."

VS versoepelen sancties

In reactie op de huidige crisis besloten de VS "alle transacties die verband houden met hulpverlening bij de aardbeving" voor 180 dagen uit te zonderen van sancties. Daarover zei Onderminister van Financiën Wally Adeyemo: "Ik wil heel duidelijk stellen dat de Amerikaanse sancties in Syrië de levensreddende inspanningen voor het Syrische volk niet in de weg zullen staan."

Volgens Khatib maakt deze versoepeling het vooral makkelijker voor Syriërs in het buitenland om geld naar getroffen familieleden in Syrië te sturen. Ondanks dat er al uitzonderingen voor humanitaire hulp bestaan, rapporteren sommige hulporganisaties namelijk dat de sancties wel verhinderen dat dit soort hulp Syriërs bereikt, zegt ook Petillo. Zij voegt daar echter meteen aan toe: "Laat heel erg duidelijk zijn dat sancties niet het voornaamste probleem zijn... dit is niet wat momenteel verhindert dat de hulp het noordwesten bereikt."

Volgens Khatib is de maatregel van de VS ook een manier om Assad verantwoordelijk te kunnen houden: "Als hulp nu rechtstreeks kan worden geleverd in door de regering gecontroleerde gebieden, zal de regering van Assad dan toestaan dat deze hulp de beoogde ontvangers bereikt?"

(Stand van zaken: 15.02.2023)