Ontwerp digitale euro nog allerminst zeker

De Europese Centrale Bank (ECB) zou de digitale euro willen invoeren, waarbij gebruikers nog slechts 1000 euro per maand mogen uitgeven en maximaal 3000 euro mogen bezitten. Bovendien zou het geld een vervaldatum hebben en zou de overheid bepalen waaraan het mag worden uitgegeven. Deze beweringen gaan rond in een veel gedeeld plaatje op Facebook. Uit reacties blijkt dat mensen bang zijn dat de digitale euro het enige geldige betaalmiddel wordt. Wat klopt er van dit verhaal?

Beoordeling

De beweringen zijn onjuist. De ECB onderzoekt nog of het de digitale euro wil invoeren. Over het precieze ontwerp wordt nog gesproken. Eventuele bestedingslimieten staan nog niet vast. Een vervaldatum voor geld wil de ECB in ieder geval niet invoeren. Restricties op waaraan het geld mag worden uitgegeven evenmin. De digitale euro is niet bedoeld als vervanging, maar als aanvulling op de bestaande euro.

Feiten

De ECB denkt na over het invoeren van een digitale euro, omdat tegenwoordig steeds meer betalingen digitaal plaatsvinden. Dat wil zeggen dat steeds meer betalingen worden gedaan met privaat geld, in plaats van publiek geld.

Privaat geld is al het geld dat nu al in digitale vorm bestaat, zoals het geld op bankrekeningen. Dat is immers in beheer van private bedrijven, zoals banken. Publiek geld is al het geld dat wordt gecreëerd door de Europese centrale banken: biljetten en munten - cash.

Aangezien steeds meer betalingen digitaal gebeuren, overweegt de ECB het publieke geld ook in digitale vorm uit te geven. De digitale euro moet dus een vorm van digitale cash worden. Zo kan publiek geld ‘zijn rol als stabiliserende factor in het betalingssysteem blijven spelen,’ schrijft de ECB.

Of de digitale euro er daadwerkelijk komt, staat nog niet vast. Het project bevindt zich nog in de onderzoeksfase. Het onderzoek begon in oktober 2021 en gaat naar verwachting tot oktober 2023 door. Daarna beslist de Raad van Bestuur van de ECB om al dan niet over te gaan naar de ‘realisatiefase,’ waarin oplossingen voor technische problemen rondom de invoering van de digitale euro worden getest.

In ieder geval is het niet de bedoeling van de ECB dat de digitale euro het bestaande publieke of private geld gaat vervangen. Deutsche Presse-Agentur (dpa) schreef daar eerder ook deze factcheck over. De ECB geeft zelf ook expliciet aan dat de digitale euro een aanvulling op en geen vervanging van het huidige geld is.

Enkele beperkingen

Op Facebook wordt beweerd dat er al bepaald zou zijn dat de digitale euro een bestedingslimiet heeft van 50 euro per transactie en 1000 euro per maand. Ook wordt er gesteld dat mensen straks maximaal 3000 digitale euro’s mogen bezitten.

Dat soort besluiten zijn echter (nog) niet genomen. Wel heeft ECB-directielid Fabio Panetta deze cijfers genoemd in een discussiepanel (vanaf 10:36:30) van de Europese Commissie. Hij noemde de 50 euro per transactie en 1000 euro per maand echter niet als bestedingslimiet, maar als voorbeeld van kleine transacties die mogelijk niet door de ECB gemonitord zullen worden. Grotere transacties zullen wellicht wel bekeken worden om criminele activiteit tegen te gaan. Panetta had het dus niet over het verbieden van grotere transacties.

Ook sprak Panetta (vanaf 10:38:00) over een maximaal toegestaan bezit van digitale euro’s. Hij noemde in die context, als voorbeeld van wat besloten zou kunnen worden, een bedrag van 3000 euro. Hij legde uit dat deze maatregel bedoeld is om de financiële stabiliteit van de eurozone te bewaken.

In tijden van financiële crisis zouden mensen namelijk geneigd kunnen zijn al hun private geld van hun banken te halen en om te zetten in digitale euro’s. Banken kunnen immers failliet gaan en dan kunnen spaarders geld kwijtraken als ze meer dan 100.000 euro op een rekening hebben staan. Bij publiek geld is dat risico er niet. Om digitale runs op de bank te voorkomen, moet er dus een bovengrens gesteld worden aan het bezit van digitale cash. Van digitaal privaat geld of fysieke cash mogen mensen nog steeds net zoveel bezitten als ze willen.

Geen vervaldatum

Op Facebook wordt ook beweerd dat de digitale euro een vervaldatum zou krijgen. Het geld zou dus na bepaalde tijd zomaar weer verdwijnen. Er is echter geen enkele reden om aan te nemen dat dit zou kloppen.

In geen enkel ECB-document over de digitale euro dat dpa heeft ingezien wordt er gerept over een vervaldatum. Ook in geen van de beide voortgangsrapporten (hier, hier) van de ECB over de digitale euro wordt de vervaldatum genoemd.

In een verkennend rapport uit oktober 2020 wordt één keer, op pagina 43, de term ‘expiration date’ genoemd. Het gaat hier echter over een vervaldatum van een hypothetische virtuele pinpas, die wellicht ooit gebruikt zou kunnen worden om transacties met digitale euro’s mee te voltooien. Het gaat dus niet over een vervaldatum van de digitale euro zelf.

In reactie op vragen van dpa schrijft een woordvoerder van de ECB dat de digitale euro geen vervaldatum krijgt. Voor de ECB staat de ‘fungibiliteit’ ofwel ‘gelijkaardigheid’ van de verschillende eenheden van publiek geld centraal.

"De fungibiliteit zou verloren gaan als aan sommige eenheden beperkingen, vervaldata en voorwaarden zouden worden verbonden. Deze eenheden zouden dan waarschijnlijk minder gewaardeerd worden dan 'normale' eenheden. Digitale euro's en bankbiljetten zijn één-op-één inwisselbaar. Ze moeten dus dezelfde voorwaarden hebben," aldus de woordvoerder.

Bestemming geld niet vooraf bepaald

Ook heerst op Facebook de angst dat de digitale euro zo geprogrammeerd zal worden, dat die slechts aan door de overheid goedgekeurde ontvangers mag worden overgemaakt. Deze angst komt wellicht voort uit een verwarring van de begrippen ‘programmeerbaarheid van betalingen’ en ‘programmeerbaar geld.’

De ECB besteedt in talloze documenten aandacht aan de programmeerbaarheid van betalingen met de digitale euro. Dat wil zeggen, aan ‘de mogelijkheid om automatisch een betaling te starten wanneer aan vooraf gedefinieerde voorwaarden is voldaan.’ Dat is de definitie die de ECB hanteert. Dit is bijvoorbeeld wat er gebeurt bij contactloos betalen met een pinpas, zoals veel mensen al doen.

Dit is niet hetzelfde als programmeerbaar geld. ‘Het ontwerpen van een digitale euro als programmeerbaar geld, bedoeld als eenheden van digitale euro die alleen kunnen worden gebruikt voor de aankoop van specifieke soorten goederen en/of diensten of alleen binnen een bepaalde periode/geografie, strookt niet met de door de Raad van Bestuur goedgekeurde leidende beginselen van de digitale euro.’ Dat stelt de ECB in dit document.

Ook zou de fungibiliteit of gelijkaardigheid met cashgeld weer in het geding komen als de digitale euro niet aan alles uitgegeven mag worden. De eerder aangehaalde woordvoerder schrijft dan ook dat dit soort beperkingen niet aan de orde zijn.

(Stand van zaken: 04/01/2023)