Oude beelden in compilatie met omvallende mensen

Een compilatievideo met zo’n dertig verschillende personen die iets mankeren en daardoor omvallen, wordt tientallen keren gedeeld online. In de video wordt meermaals een link gelegd met vaccins tegen COVID-19. De Nederlandse tekst erbij houdt het algemener: "Goedgekeurde werkzaamheid van het vaccin," staat erbij. Zijn de incidenten in de video inderdaad allemaal het gevolg van een coronavaccinatie?

Beoordeling

Een deel van de video's is van voor december 2020 en kunnen dus onmogelijk worden gelinkt aan het coronavaccin. Ook bij de video's die dpa kon achterhalen uit 2021 en 2022 is die link nergens bewezen. 

Feiten

"Het vaccin", zoals in de Facebookpost staat beschreven, bestaat niet. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zijn er 25 ziektes waartegen vaccins bestaan. Per ziekte zijn er ook weer verschillende types vaccin van verschillende fabrikanten.

Tegen COVID-19 zijn er bijvoorbeeld zeker elf vaccins op de markt, die in elk geval in één land minstens beperkte goedkeuring of noodgoedkeuring hebben. Het Pfizer- en het Modernavaccin gebruiken daarvoor een techniek die niet eerder in goedgekeurde vaccins zat: mRNA. Andere vaccins gebruiken een klassiekere aanpak: ze bouwen het vaccin met een aangepaste versie van een ander virus (vectorvaccins) of geïnactiveerde delen van virus dat COVID-19 veroorzaakt.

Hoewel er in de Nederlandse beschrijving geen concreet vaccin wordt genoemd, gaat het in de video zelf meermaals over vaccins tegen COVID-19. "Het vaccin" lijkt dan ook hier op te slaan. Over de vaccins tegen deze specifieke ziekte gaan bovendien al langer verhalen rond dat mensen er spontaan door zouden omvallen. Dat is vaak onterecht, zo liet Deutsche Presse-Agentur (dpa) al eerder zien.

Van voor de uitrol van coronavaccins

Zeker vijf van de fragmenten kunnen onmogelijk aan coronavaccins worden gelinkt, omdat de gebeurtenissen plaatsvonden voordat deze bestonden.

De man met de rode stropdas die wordt opgevangen en weggedragen komt een paar keer voor in het begin van de video, bijvoorbeeld op 0.12. Dit is de oud-president van Portugal, Aníbal Cavaco Silva. Hij werd onwel tijdens een ceremonie op 10 juni 2014. Silva herstelde zich snel en kon een paar minuten later zijn speech afmaken.

Op 0.23 wordt een weervrouw voor een kaart van Zuid-Engeland getoond. Dit is Rachel Mackley. Zij viel tijdens de uitzending flauw op 19 februari 2016.

Een man in een geel shirt lijkt met spasmes op de grond te liggen op 0.42. Iemand anders ontfermt zich over hem en belt tegelijkertijd. Ook hier gaat het om oude beelden. Ze laten een ongeluk tussen twee scooterrijders zien op 25 juni 2018, in de Chinese stad Shijiazhuang. Het beeld is in de Facebookvideo bijgesneden. De andere scooterbestuurder, die met een bebloede arm op de grond zit, is eraf geknipt.

Ook het fragment op 0.58, van een groep vrouwen waarvan er een omvalt, is niet recent. Dit komt uit een uitzending van The Today Show, in de Verenigde Staten. De presentatrice, Hoda Kotb, schoot een model te hulp in mei 2017. De vrouw was zwanger en haar bloedsuikerspiegel was laag, waardoor ze flauwviel. Het ging na het reclameblok al een stuk beter met haar.

Tenslotte is op 1.54 nog een oud fragment te spotten. Een medewerker van de Britse supermarktketen Asda viel op een ongelukkig moment flauw: precies toen hij voor de neus van destijds prins Charles stond. Het gebeurde in juli 2020. Ook hij kwam weer vlot genoeg bij kennis om zijn gesprek met het koninklijke bezoek af te maken.

Hartaanvallen

Dpa heeft hiernaast nog dertien van de fragmenten kunnen natrekken. Bij elf hiervan is geen link met een vaccinatie te vinden in de informatie die online beschikbaar is.

Vier personen die voorkomen in de compilatievideo zijn overleden. Van de Arabische man helemaal in het begin van de video is de doodsoorzaak niet online te vinden. Het gaat om de Saoedische zakenman Mohammed Al-Qahtani. Hij viel in augustus dit jaar bewusteloos op de grond neer en overleed daarna. Dit gebeurde tijdens zijn toespraak op een Arabisch-Afrikaanse conferentie in Caïro, Egypte. Een link met vaccinatie wordt echter door geloofwaardige bronnen niet als optie genoemd.

Drie anderen overleden aan een hartaanval: de Indiase vrouw die op 0.28 te zien is naast een truck, een Indiase arts die op een feest in elkaar zakte (1.05) en een Thaise blogger die tijdens een kooklivestream een hartaanval kreeg (1.08). Deze incidenten vonden tussen mei en oktober 2021 plaats.

Hart- en vaatziektes zijn wereldwijd de meest voorkomende doodsoorzaak. De WHO schat dat er zo’n 17,9 miljoen mensen per jaar aan overlijden. Bij 85% hiervan ligt de doodsoorzaak bij hartaanvallen of –infarcten. Het is dus niet moeilijk om van over de hele wereld beelden bij elkaar te verzamelen van mensen die hier tragisch genoeg aan overlijden. Dat geeft geen enkel bewijs voor een vermeende link met een vaccinatie.

Uiteenlopende situaties

Andere fragmenten uit de video’s laten uiteenlopende situaties zien, zoals flauwtes of in het geval van de tennisser op 0.21: kramp.

De Duitse nieuwslezeres Clara Pfeffer op 0.08, de Oostenrijkse politica Eva-Maria Holzleitner op 0.17 en de Mexicaanse priester op 0.31 waren allemaal al eerder het onderwerp van factchecks vanwege geruchten over een link met coronavaccinatie. Bij alle drie werd die link niet bewezen. De personen ervaarden alleen een flauwte en herstelden hier alle drie van.

De nieuwslezer die op 1.00 valt, is de Irakese journalist Rinas Ali. De nieuwszender zegt dat hij leed aan gezondheidsproblemen en daarom in augustus flauwviel. Hij plaatste zelf een video op Twitter om te bedanken voor alle zorgen.

Twee achterhaalde situaties waarbij de context niet helemaal bekend is zijn die op 0.26 en 1.52. De eerste laat een kind zien dat op haar gezicht valt in een McDonalds in Taiwan. Zij kwam weer snel bij bewustzijn. De speculaties achteraf gingen erover of het meisje omviel door een verschil in temperatuur tussen binnen en buiten of een lage bloedsuikerspiegel. Vaccinatie wordt niet als mogelijke oorzaak genoemd.

Het andere fragment toont een man die instort bij het ophalen van zijn medicijnen. De context is hier niet bekend, maar dpa kon het fragment vinden op een Indiaas Instagramaccount. Hier wordt geen link gelegd met vaccinatie. De datum in beeld laat hier zien dat het op 6 mei 2022 werd opgenomen.

Twee onwel in vaccinatiecentrum

Bij twee achterhaalde fragmenten gaat het om personen die onwel werden in het vaccinatiecentrum. Eén daarvan (op 2.06) was al eens het onderwerp van desinformatie: de Amerikaanse verpleegster Tiffany Dover. Dpa schreef in december 2020 al een factcheck over deze situatie. Dover viel flauw kort na haar coronavaccinatie. Zij zegt zelf dat ze vaker flauwvalt bij pijn. Los van het korte verlies van bewustzijn was er niets mis met haar. Flauwvallen na vaccinatie is bovendien niet ongebruikelijk en heeft dus niet noodzakelijk te maken met het soort vaccin dat wordt toegediend.

Een ander fragment (op 1.28) toont een Mexicaans vaccinatiecentrum waarin coronavaccins worden gegeven. Het werd al eens gecheckt door Italiaanse factcheckers van Butac in mei 2021. Zij zeggen dat de persoon die valt waarschijnlijk nog wacht op de vaccinatie, omdat geen van de mensen in beeld een pleister op de arm heeft. Maar ook als de vaccinatie er al in zit, is flauwvallen niet ongebruikelijk. Daarom moet je een paar minuten onder toezicht wachten na het krijgen van het vaccin.

Onbekend

Een deel van de fragmenten, bijna uitsluitend met Chinese letters in beeld, is niet te achterhalen. Een deel van de mensen in deze fragmenten is hevig schuddend te zien. Dit kan wijzen op een epileptische aanval. Tussen de 4 en 10 op 1000 personen heeft volgens de WHO ‘actieve epilepsie’. In die vorm kunnen aanvallen voorkomen. Net als met de eerder genoemde hartaanvallen, is het dus niet vreemd dat dit af en toe toevallig op beeld wordt vastgelegd.

Epilepsie is geen gekende bijwerking van coronavaccins, het is een losstaande ziekte. Mensen met epilepsie hebben ook geen verhoogde kans op bijwerkingen. Wat wel in zeldzame gevallen kan gebeuren is dat koorts die het gevolg is van de prik, een gekende bijwerking, een aanval kan triggeren.

Samenvattend is bij geen van de achterhaalde fragmenten een link met een coronavaccinatie of welke vaccinatie dan ook te achterhalen. De gefilmde situaties spelen zich bovendien over de hele wereld af en niet in al die landen worden dezelfde vaccins gebruikt. Deze werken op verschillende manieren en kunnen dus ook niet over één kam worden geschoren. Hartaanvallen, epilepsie en flauwvallen zijn al sinds jaar en dag veelvoorkomende medische gebeurtenissen.

(Stand van zaken: 06/12/2022)