Video over koude winter onterecht gelinkt aan Gazprom

Beelden van een dichtgedraaide gaskraan en koud ogende Europese steden worden in een video passend begeleid door een Russischtalig lied over een ‘grote winter’. Dit zou volgens sociale mediagebruikers (hier, hier en hier) het werk zijn van het Russische Gazprom, het grootste aardgasbedrijf ter wereld. Dat blijkt een ongefundeerde aanname. Maar hoe zit het dan wel?

Beoordeling

Niets wijst erop dat de video daadwerkelijk door Gazprom is gemaakt en gepubliceerd. Het lijkt in werkelijkheid het werk van een Russische journalist, die zelf zou hebben gezegd dat hij niet in opdracht van een bedrijf of organisatie handelde.

Feiten

De video in kwestie werd op YouTube gepubliceerd en overgenomen door media en sociale mediagebruikers in heel Europa. Keer op keer wordt Gazprom genoemd als de afzender. Zij zouden de video hebben gepubliceerd om te laten zien hoe koud de winter in Europa kan worden zonder Russisch gas. Dit gebeurde een aantal dagen nadat Gazprom aankondigde de gaspijpleiding Nord Stream 1, die tussen Rusland en Duitsland loopt, langer af te sluiten.

Wat laat de video zien?

De eerste aanwijzing dat deze video toch niet van Gazprom lijkt te zijn, is dat het niet op de kanalen van het gasbedrijf te vinden is. Het staat niet op hun YouTubekanaal of Twitterpagina's (hier en hier) en ook niet bij hun promotionele video's. Er staat ook geen logo van het bedrijf op de video, iets dat wel gebruikelijk is bij promotioneel beeld van een bedrijf.

Het enige moment dat het logo van Gazprom in beeld staat, is helemaal aan het begin op de jas van de medewerker die van de camera wegloopt. Dat beeld blijkt origineel wel afkomstig van Gazprom. Het is op minuut 0.18 te zien in een promotievideo uit 2019.

Dat dit ene beeld van Gazprom komt, betekent alleen niet dat het bedrijf ook achter deze video over een koude Europese winter zit. Door verder te kijken, is te zien dat er wel bij een deel van de beelden een logo in beeld verschijnt. Dit is niet het logo van Gazprom, maar van een ongerelateerd YouTubekanaal: The B1M.

Dit populaire Britse kanaal met meer dan 2 miljoen abonnees maakt video’s over bouwprojecten. Eén video van The B1M, over de Nord Stream 2-pijplijn, blijkt de bron te zijn geweest voor de meeste beelden in de Russische video.

Een deel van de beelden is met het logo van The B1M er nog op, overgenomen door de maker van de Russische video. Voorbeelden daarvan zijn de sluis (op minuut 0.57 in de Russische video), de Dom in Berlijn (minuut 1.03) en de winkelstraat (minuut 1.07). Deze komen stuk voor stuk terug in de B1M-video over de Nord Stream 2.

Maar nog meer beelden in de Russische video werden hoogstwaarschijnlijk uit dezelfde B1M-video geknipt. Ook de beelden op de tijdstempels 0.25, 0.32, 0.50, 0.54, 1.00 en 1.26 in de Russische video zijn namelijk in de B1M-video te vinden. Ze staan soms zelfs in dezelfde volgorde. Dat lijkt geen toeval.

Ook hiermee neemt de kans af dat de video van Gazprom is. Het is onwaarschijnlijk dat een grote multinational zich eraan zou wagen om beelden van een populair YouTubekanaal zonder bronvermelding te kopiëren.

Fout in de video

Nog een element is het feit dat de maker een onjuist beeld in de video verwerkte. De video gaat over een koude winter voor Europa en focust dus vooral op het tonen van verschillende Europese steden. Maar op minuut 0.16 is een brug te zien die niet in Europa, maar in Siberië staat.

Via een reverse image search zijn in de Russische zoekmachine Yandex verschillende vergelijkbare foto’s te vinden van de brug. Het exacte videofragment van de brug blijkt uit een YouTubevideo uit 2019 te komen (op minuut 0.24). De werkelijke locatie: niet Europa, maar Krasnoyarsk, een stad in Siberië. De brug in kwestie heet de Vinogradovskiy most.

Wie maakte de video dan wel?

Journalisten van de Duitse omroep ZDF wisten de video terug te traceren naar een populaire Russische Telegramgroep: Беспощадный пиарщик (vertaald: meedogenloze PR-man). Hier verscheen de video op 5 september, met als bronvermelding "Arthur Khodyrev en co”. Een dag later kwam er in een tekstbericht nog meer context bij, nadat online het gerucht ontstond dat de video door Gazprom was gemaakt.

Volgens de beheerders achter Беспощадный пиарщик ontvingen zij de video rechtstreeks van de maker, Arthur Khodyrev, een Russische tv-journalist. De video zou door hem en een video-editor in drie uur in elkaar zijn gezet.

Het Telegramkanaal citeert de uitleg van Khodyrev, waarin hij onder meer sorry zou zeggen voor het gebruik van andermans werk. "Maar op YouTube zijn alle auteursrechten overgedragen aan het publiek. En aangezien zij, YouTube, schurken zijn, schamen we ons niet," vervolgt het bericht. Ook zou hij benadrukken dat de video zijn eigen idee was en dat hij niet is betaald.

Khodyrev heeft wel een connectie met Gazprom. Hij maakte voor een Russische televisiezender ‘speciale reportages’ over het aardgasbedrijf. Zo'n reportage is ook op de website van Gazprom te vinden, met de naam van Khodyrev erbij.

Er is dus geen bewijs dat de video inderdaad van Gazprom afkomstig is of dat Khodyrev de video voor hen maakte. Hij zou zelf beweren dit uit eigen beweging te hebben gemaakt.

(Stand van zaken: 12/09/2022)