Hoe meer we van het dier zien, hoe slechter het met hem gaat

Afgelopen juli vond een Nederlandse poolexpeditie op het eiland Spitsbergen plaats. De wetenschappers konden een aantal keer niet aan land door slecht weer én ronddwalende ijsberen. Het AD sprak na afloop met de expeditieleider en kopte: ‘We zien meer ijsberen, maar dat is een slecht teken’. De eerste zin bleek genoeg om de argwaan van enkele Facebookgebruikers (hier, hier) te wekken: een aantal jaar terug berichtte het AD juist dat de ijsbeer mogelijk voor 2100 uitgestorven zou zijn. Dus wat moeten we nu geloven, zijn er meer of minder ijsberen? Houdt de media ons voor de gek?

Beoordeling

De suggestie dat de nieuwsberichten in tegenspraak met elkaar zijn, en de lezer dus voor de gek gehouden wordt, klopt niet. Expeditieleider Jan Belgers nam inderdaad meer ijsberen waar dan voorheen, maar dat zegt niets over de toestand van de algehele populatie. Hij zag die dieren op land, wat niet de natuurlijke habitat van de ijsbeer is. Oorzaak van de ijsberen op het land is het snel terugtrekkende zeeijs geweest. Het snel smeltende zeeijs is voor veel wetenschappers reden voor bezorgdheid of de ijsbeer de volgende eeuw wel haalt.

Feiten

Dat er tijdens de noordpoolexpeditie meer ijsberen waargenomen werden, betekent niet dat het goed gaat met de ijsbeerpopulatie, valt in het AD artikel zelf al te lezen. De Nederlandse expeditie vond plaats rond het eiland Edgeøya. De ijsberen die gezien werden hadden zich eigenlijk in de lente met het smeltende zeeijs noorderlijker terug moeten trekken. Omdat het ijs sneller smolt dan de dieren verwachtten, zijn ze noodgedwongen op het land achtergebleven. Dat er dus meer ijsberen werden waargenomen door de expeditieleden, houdt niet in dat de ijsbeerpopulatie toeneemt.

Volgens expeditieleider Jan Belgers zijn de dieren die hij zag magerder geworden. Vanaf land kunnen de ijsberen niet goed jagen op zeehonden, waarmee ze zich doorgaans voeden. Ze zoeken dus naar andere voedselbronnen, zoals rendieren of eieren van ganzen, maar dit is niet genoeg. De ijsberenpups overleven dit vaak niet, vertelde Belgers de NOS.

In een studie in het wetenschappelijke tijdschrift Science uit 2018 stelden onderzoekers vast dat ijsberen steeds meer moeite hebben hun caloriebehoefte te dekken. Ze gingen ervan uit dat dit door het smeltende zeeijs nog moeilijker zou worden voor het dier. Ze zullen langer moeten zwemmen of rondtrekken voordat ze een ijsschots vinden vanaf waar ze op zeehonden kunnen jagen en dus nog meer calorieën verbranden.

Ijsbeerpopulaties

Er leven negentien ijsbeerpopulaties in het noordpoolgebied, sommigen in beter bereikbare gebieden dan anderen, waardoor data over de verschillende populaties niet compleet is. Wereldwijd wordt het aantal ijsberen daarom op 22.000 tot 31.000 geschat.

Inschattingen over de toekomst berusten altijd op een model, zoals de studie die in 2020 in Nature Climate Change werd gepubliceerd en waar het AD ook een artikel aan wijdde. De wetenschappers stelden dat als de klimaatverandering zich doorzet zoals ze nu doet - en de hoeveelheid zeeijs in het noordpoolgebied blijft afnemen - de ijsbeerpopulatie rond 2100 vrijwel volledig uitgestorven kan zijn. Hoewel ijsberen zich proberen aan te passen aan nieuwe leefomstandigheden, zoals bleek uit recent onderzoek, is het momenteel niet te verwachten dat ze dit sneller doen dan dat het zeeijs smelt. In deze animatie van de NASA is duidelijk te zien hoe het zeeijs in het noordpoolgebied gestaag afneemt.

Dat er meer ijsberen worden waargenomen aan land, betekent dus niet dat de ijspopulatie toeneemt. Het is juist een indicator dat de natuurlijke habitat van de ijsbeer steeds onomkeerbaarder bedreigd wordt en daarmee ook het voortbestaan van het dier zelf.

(Stand van zaken: 28.7.2022)