Uitrol verblijfssticker Oekraïense vluchtelingen vanaf juli

Oekraïense vluchtelingen in Nederland zouden massaal reisjes boeken naar hun thuisland. Ze bezoeken daar familie en gaan naar verjaardagen. Deze bewering wordt de laatste dagen veel gedeeld op Facebook. Sinds maart zouden maar liefst 65.000 Oekraïense vluchtelingen ongehinderd heen en weer hebben gereisd tussen Nederland en Oekraïne, met dank aan de Nederlandse verblijfssticker in hun paspoort. 

Beoordeling

De bewering is pertinent onwaar. De feiten uit een NOS-artikel zijn verdraaid en cijfers van een verzonnen context voorzien. De Nederlandse verblijfssticker bestaat wel, maar moet nog worden uitgedeeld aan het overgrote deel van de 65.000 vluchtelingen die daar recht op hebben. Oekraïners die Nederland verlaten, weten nu dus niet of ze ongehinderd terug kunnen komen.

Feiten

Een Google-zoekopdracht met relevante termen uit de Facebookposts leidt al snel naar een artikel van de NOS. Alle cijfers die in de bewering worden genoemd, staan in dit artikel. In de Facebookposts verwijst elk cijfer echter naar totaal andere zaken dan in het NOS-artikel.

Zo wordt beweerd dat er sinds maart 65.000 Oekraïense vluchtelingen vrij heen en weer hebben gereisd tussen Nederland en Oekraïne, met gebruikmaking van een zogenaamde “verblijfssticker”. Deze verblijfssticker kan in iemands paspoort worden geplakt en toont aan dat diegene legaal in Nederland mag verblijven.

Het NOS-artikel noemt het getal 65.000 wel, maar dat slaat op het totale aantal Oekraïense vluchtelingen dat in aanmerking komt voor deze sticker. In een paar gemeenten hebben Oekraïense vluchtelingen bij wijze van test al een sticker in hun paspoort gekregen, maar het overgrote deel van hen heeft er nog geen ontvangen.

Vanaf 4 juli 2022 kunnen vluchtelingen uit Oekraïne terecht in Den Bosch om een sticker te ontvangen, vanaf 5 juli ook in Rijswijk. In de rest van het land is dit nog niet mogelijk. Andere locaties zijn nog in opbouw, schrijft de Nederlandse Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) op haar website.

Hoeveel Oekraïense vluchtelingen er wél al heen en weer zijn gereisd tussen Nederland en Oekraïne, is niet precies te zeggen. Zowel de IND als de stichting VluchtelingenWerk laat in een reactie aan Deutsche Presse-Agentur (dpa) weten hier geen gegevens over te hebben. 'Je bent als vluchteling niet verplicht om dit te melden en daardoor zal het moeilijk zijn om hier een goed beeld bij te kunnen schetsen,' geeft VluchtelingenWerk aan.

De IND denkt binnenkort 1.200 verblijfsstickers per dag aan Oekraïense vluchtelingen te kunnen verstrekken, zo valt te lezen in het NOS-artikel. In de Facebookposts wordt het getal 1.200 juist genoemd voor het wekelijkse aantal Oekraïners dat heen en weer reist tussen Nederland en Oekraïne.

Ook beweren de Facebookposts dat busbedrijf Flixbus dagelijks tien bussen richting Oekraïne laat rijden vanuit Nederland. Zoveel vraag naar retourtickets zou er namelijk zijn onder Oekraïense vluchtelingen in Nederland. De NOS noemt het getal tien in combinatie met Flixbus. Het gaat hier echter niet om tien bussen maar om tien Oekraïners per dag die sinds eind mei richting Oost-Europa vertrekken.

Overigens gaan er geen Flixbussen vanuit Nederland naar Kiev of Lviv. Dit is te zien op deze reisplanner van Flixbus. Het NOS-artikel stelt dat de Oekraïners per bus naar verschillende landen in Oost-Europa gaan, om van daaruit door te reizen naar Oekraïne.

De verblijfssticker

Oekraïense vluchtelingen hebben in Nederland recht op een verblijfssticker of -pasje als ze onder de Richtlijn Tijdelijke Bescherming van de Europese Unie vallen. De voorwaarden daarvoor zijn te vinden op deze webpagina van de IND.

Wie onder de richtlijn valt, heeft in Nederland recht op opvang en medische zorg. Deze mensen mogen ook werken en hun minderjarige kinderen hebben recht op onderwijs. Oekraïense vluchtelingen die onder de richtlijn vallen, mogen tot 4 maart 2023 in Nederland blijven. In totaal gaat het om bijna 65.000 vluchtelingen uit Oekraïne, schrijft de IND.

Nederland verlaten

VluchtelingenWerk – in de Facebookpost als Stichting Vluchtelingen aangeduid – waarschuwt voor de risico’s voor vluchtelingen die Oekraïne willen bezoeken en daarna willen terugkeren naar Nederland. Om op en neer te kunnen reizen is een geldig Oekraïens biometrisch paspoort en een Nederlandse verblijfssticker in dat paspoort nodig. Zonder een verblijfssticker kunnen vluchtelingen niet aantonen dat ze tijdelijke bescherming in Nederland genieten. De Poolse grenswacht zou ze dan tegen kunnen houden, aldus VluchtelingenWerk.

In de Facebookposts wordt beweerd dat Stichting VluchtelingenWerk subsidies zou verliezen als er Oekraïense vluchtelingen vertrekken. In een reactie aan dpa ontkent Vluchtelingenwerk dit: 'Wij krijgen geen bedrag per vluchteling betaald en hebben er ook totaal geen belang bij om mensen bewust te adviseren in Nederland te blijven. Wij krijgen subsidie voor onze totale werkzaamheden in het land en dat bedrag staat los van de exacte aantallen.'

Oekraïners met een geldig biometrisch paspoort mogen overigens zonder verblijfsvergunning 90 dagen in Nederland blijven. In deze zogenaamde vrije termijn mogen Oekraïners ook in de rest van de EU in totaal 90 dagen verblijven, binnen een periode van 180 dagen. Voor de meeste vluchtelingen is deze termijn echter al verstreken. Veel Oekraïners vluchtten immers al kort nadat Rusland hun land binnenviel, op 24 februari 2022. Voor hen is reizen zonder verblijfssticker in hun paspoort dus risicovol.

De Facebookposts beweren ook dat Oekraïners heen en weer zouden willen reizen zonder in Nederland te worden gekort op hun leefgeld. Vluchtelingen uit Oekraïne krijgen in Nederland inderdaad leefgeld. Dit gaat om 260 euro per persoon per maand, plus een toelage voor vluchtelingen die bij een gastgezin wonen. De Rijksoverheid stelt dat dit leefgeld niet meer wordt uitgekeerd zodra een vluchteling uit zijn of haar opvanglocatie vertrekt. Wat de gevolgen zijn van een tijdelijk vertrek, is nog onduidelijk.

Dat laat Vluchtelingenwerk ook weten aan dpa. Ook een woordvoerder van het Nederlandse Ministerie van Justitie en Veiligheid laat aan dpa weten hier niet voldoende informatie over te hebben. Over dit leefgeld schreef Deutsche Presse-Agentur al eerder een factcheck.

(Stand van zaken: 05.07.2022)