Weerkaart toont maar deel van stikstofemissies

Op Facebook en Twitter is een vermeende stikstofkaart van de NASA bijzonder vaak gedeeld. Er zou maar weinig stikstofuitstoot zijn in de landelijke gebieden, wordt er beweerd, dus waarom krijgen de boeren van alles de schuld? Nou, omdat de kaart maar een zeer beperkte en eenzijdig deel van de waarheid laat
zien.

Beoordeling

Deze bewering is onjuist. De datakaart is niet van de NASA, maar van Windy.com, een online en openbaar bedrijf dat interactieve weervoorspellingen levert. De kaart toont een momentopname van de uitstoot van NO2. De landbouw stoot met name NH3, oftewel ammoniak uit. De aangehaalde kaart geeft geen volledig beeld van de stikstofuitstoot en -depositie in Nederland. Andere bronnen laten zien dat de grootste stikstofbrandhaarden wel degelijk in de landbouwgebieden liggen.

Feiten

Ten eerste wordt in de Facebookpost beweerd dat het hier om een weerkaart van de NASA gaat. Dat klopt niet. De gedeelde kaart is een screenshot van de mobiele app Windy.com, herkenbaar aan het tijdstip en het locatiepijltje rechtboven. De drie symbolen rechtsonder (huisje, wolk met bliksem en drie strepen) komen ook overeen met de mobiele app, zoals deze screenshots laten zien.

In de Facebookpost wordt beweerd dat het kaartje de stikstofuitstoot toont. Dat klopt ook niet en brengt ons direct tot de grootste verwarring in het stikstofdebat: er wordt vaak geen onderscheid gemaakt tussen verschillende stoffen die in de volksmond allen onder de noemer ‘stikstof’ geschaard worden. Zoals rechtsboven in de hoek op het screenshot te zien is, toont de kaart bepaalde waardes van NO2 in de lucht.

De te hoge Nederlandse stikstofemissie wordt veroorzaakt door stikstofoxiden (NO en NO2, tezamen NOx genoemd) en ammoniak (NH3). Het gaat hier om verschillende stoffen in de lucht, die een vergelijkbaar effect hebben: ze vormen onder andere een bedreiging voor de biodiversiteit.

Het kaartje van Windy zal niet de stikstofuitstoot van de landbouw laten zien, omdat de stikstofuitstoot door landbouw met name uit NH3, oftewel ammoniak, bestaat. Verkeer en industrie zijn dan weer de grootste uitstoters van stikstofoxiden, oftewel NOx.

Op deze twee kaartjes van het KNMI is het verschil te zien wanneer de NO2 (stikstofoxiden) of NH3 (ammoniak) uitstoot gemeten wordt. De NO2 uitstoot is hoger in het Westen van het land; geconcentreerd rond Rotterdam en Amsterdam. De NH3 uitstoot komt meer voor in het Noorden en Oosten. Deze figuren baseren zich op een jaargemiddelde, en dus niet een bewegende momentopname,zoals in de interactieve kaarten van Windy.com.

De Nederlandse stikstofuitstoot bestaat voor circa 65% uit ammoniak (NH3) en 35% uit stikstofoxiden (NOx). Deze figuren van het CBS tonen aan dat de landbouwsector verantwoordelijk was voor 87,3% van de totale NH3-emissies. Aan NOx had het wegverkeer het grootste aandeel met 34%. De landbouw heeft dus wel degelijk het grootste aandeel aan de stikstofuitstoot in Nederland.

Wat vertelt de Windy-kaart ons dan?

Windy.com werd in 2014 opgericht en groeide over de jaren uit als veelgebruikte applicatie voor weervoorspellingen. In de applicatie komen verschillende modellen om het weer te voorspellen samen. Voor de voorspelling van NO2 baseert ze zich op CAMS en CAMS-EU, waarover binnen de Windy-community discussies over de nauwkeurigheid bestaan. Beide geven ook een licht ander resultaat. (CAMS en CAMS-EU)

Bij deze data over NO2 worden metingen uit meetstations toegevoegd, en kunnen hierdoor wat zeggen over de hoeveelheid NO2 op een specifiek moment in de lucht. Een nieuwe screenshot van de weerkaart op een ander moment, zoals hier op 28.6.2022 om 15.00 geeft een heel ander beeld van de NO2-uitstoot. Stikstof uit NOx heeft namelijk de eigenschap dat ze honderden kilometers door de lucht kan bewegen.

De weerkaart van Windy.com zegt dus absoluut niets over de totale stikstofuitstoot in Nederland, laat staan over de stikstofdepositie. Hiervoor zijn uitgebreidere en nauwkeurigere metingen nodig, die over een langere periode waargenomen zijn. Het is dus niet mogelijk uit deze kaart te concluderen waar de stikstofbrandhaarden in Nederland zitten, ook niet van NO2.

(Stand van zaken: 28.06.2022)