Hoeveelheid ijs op Noordpool nam wel degelijk af de afgelopen decennia

Hoewel we veel in rapporten en de media horen dat de hoeveelheid ijs op de Noordpool de afgelopen jaren is afgenomen, zou dat volgens berichten op sociale media niet kloppen. Uit twee kaartjes van het Amerikaanse centrum voor sneeuw- en ijsdata (NSIDC) zou namelijk blijken dat het ijs ten opzichte van 1989 helemaal niet is afgenomen. ‘Tot zover het klimaat gelul,’ schrijft één Facebookgebruiker bij de kaarten.

Beoordeling

De hoeveelheid ijs op de Noordpool is wel degelijk sterk geslonken de afgelopen jaren. Dat zegt het NSIDC zelf ook. Hoeveel het ijs aangroeit kan verschillen per jaar en schommelt erg veel door het jaar heen. Kaarten van twee willekeurige dagen uit willekeurige jaren leveren dus geen bewijs. Er moet naar het grotere geheel worden gekeken.

Feiten

De vergelijking van de twee kaarten, van 13 mei in 1989 en 2022, verscheen op 15 mei op Twitter en werd geplaatst door Ferdinand Meeus. Hij is naar eigen zeggen een ‘klimaatrealist’ en heeft bijna 19.000 volgers op Twitter. Meeus kwam vorig jaar al eens in de publiciteit toen hij beweerde ‘net terug te zijn van Groenland’ en dat daar geen grote veranderingen waren in het ijs. Dit was een reactie op nieuwsberichten over het snel smeltende ijs in Groenland. Media merkten daarentegen op dat Meeus een jaar eerder precies hetzelfde beweerde.

Meeus is echter geen klimatoloog. Hij profileert zichzelf wel als ‘expert reviewer van het IPCC’, het intergouvernementale panel voor klimaatverandering. Dat die titel niets zegt over je kennis van klimaatverandering, beschreven de Belgische factcheckers van Knack vorig jaar al.

Een dag na de tweet van Meeus, werd de afbeelding overgenomen door een Nederlandse wiskundige op Twitter. De letterlijke tekst uit deze tweet werd vervolgens ook gedeeld op Facebook.

Maar laat het Amerikaanse centrum voor sneeuw- en ijsdata hier inderdaad zien dat het ijs op de Noordpool helemaal niet is afgenomen sinds 1989? Nee, dat is te kort door de bocht en misleidend.

Willekeur

Het Amerikaanse centrum voor sneeuw- en ijsdata (NSIDC) van de Universiteit van Colorado monitort en onderzoekt de bevroren delen van de aarde, waaronder de Noord- en Zuidpool. De specifieke data die in de Nederlandse claims wordt gedeeld is de ‘sea ice extent’ op de Noordpool. Dit laat zien bij welke delen van de Noordpool er op dat moment een bepaald minimumpercentage aan zee-ijs lag.

Tussen 13 mei 1989 en diezelfde dag in 2022 lijkt inderdaad minimaal verschil te zijn, zo laat ook deze afbeelding zien die de twee data op één kaart met elkaar vergelijkt. Daaruit kan daarentegen niet de conclusie worden getrokken dat het ijs op de Noordpool dus niet afneemt.

Het zee-ijs op de Noordpool groeit en krimpt ontzettend door het jaar heen, met het maximum aan ijs meestal in maart en het minimum in september. Dit grote verschil in ijs is te zien op deze kaart waarin maart en september van 2021 met elkaar worden vergeleken.

Dat een willekeurige dag niet zo veel zegt over of de hoeveelheid ijs wel of niet is afgenomen door de jaren heen, is na te gaan met de vergelijkingstool van het NSIDC. Wie bijvoorbeeld 13 mei 1991 pakt, in plaats van twee jaar eerder, ziet al dat de situatie in vergelijking met 2022 er anders uitziet. Deze datum is ook arbitrair, want als we september van 1989 en 2021 bekijken (het moment met het minste ijs), zien we wel degelijk een vermindering door de jaren heen.

NSIDC bevestigt juist vermindering ijs

Een grafiek van NSIDC met de hoeveelheid ijs door het jaar heen laat de realiteit veel duidelijker zien voor de jaren 2022, 2021, 2020, 2012 (het recordminimum) en 1989. De grijze lijn laat de gemiddelde hoeveelheid ijs tussen 1981 en 2010 zien. Het door de klimaatsceptici gebruikte jaar 1989 zit hier voor een groot deel van het jaar juist boven. Er lag toen dus meer ijs dan gemiddeld. In 2021 en 2020 blijft de curve resoluut onder het gemiddelde. Ook de data die al van 2022 bekend is, laat een hoeveelheid ijs onder het gemiddelde zien.

In deze grafiek is ook goed te zien dat juist rond mei de hoeveelheid ijs op de Noordpool voor deze jaren op een vergelijkbaar niveau is. Deze maand kiezen om de jaren te vergelijken is dus misleidend. Wie naar iedere andere maand in het jaar kijkt, ziet een duidelijk verschil tussen 1989 en de afgelopen jaren.

Het NSIDC ‘zegt’ dan ook niet dat er geen afname in ijs is op de Noordpool, zoals de bewering online is. Ze zeggen juist het tegendeel. Dat blijkt niet alleen uit de data, maar dat vermelden ze ook in tekst: "Ondanks een variabiliteit van jaar tot jaar neemt arctisch zee-ijs consistent af tijdens alle seizoenen sinds de start van het monitoren met satellieten in 1979," schreef het centrum in 2020.

Deze afname is het grootst rond het minimumpunt in het jaar, in september. De hoeveelheid zee-ijs nam in die maand met 13 procent per tien jaar af. Ook de dikte van het het ijs neemt drastisch af. Deze bevindingen komen overeen met wat er in het rapport uit 2019 van de VN-organisatie IPCC over het zee-ijs staat.

(Stand van zaken: 19/05/2022)