Geen van de foto's met neonazistische vrouwen toont Oekraïense die paus bezocht

"Laat hen alsjeblieft niet sterven." Dat smeken de vrouwen van twee Oekraïense soldaten die vastzitten in de Azovstal-fabriek in Marioepol aan paus Franciscus tijdens zijn wekelijkse audiëntie. Berichten op sociale media wijzen er op dat één van de vrouwen nazi-sympathieën zou hebben en ze zou te zien zijn op foto's terwijl ze de Hitlergroet brengt. Laat de paus zich in met nazi's? 

Beoordeling

Op verschillende foto's van blonde vrouwen die een Hitlergroet brengen of met nazi-symbolen poseren, is geen van de Oekraïnse vrouwen die de paus bezochten te zien. Het gaat om een andere Oekraïense, wel een neonazi, en een Poolse foto die minstens twaalf jaar oud is. 

Feiten

Het lijkt er op dat de laatste soldaten in de Azovstal in Marioepol zich hebben overgegeven aan het Russisch leger. Maar daar was op 11 mei nog geen sprake van. Toen waren Kateryna Prokopenko en Yulia Fedosiuk aanwezig op de wekelijkse audiëntie van de paus in Rome.

Deze Oekraïense vrouwen vroegen de paus of hij op een of andere manier de Oekraïense soldaten die vastzaten in de Azovstal-fabriek in Marioepol kon helpen. Onder de soldaten zijn ook de echtgenoten van de twee vrouwen. De paus zou de vrouwen beloofd hebben om te bidden voor de soldaten en alles te doen wat hij kan. 

Nu duiken er oude foto's op die een van de vrouwen zou tonen terwijl ze de Hitlergroet brengt. Dit klopt niet, maar het wordt snel verbonden met het feit dat het Azov-bataljon in Marioepol actief is. Dit bataljon vecht voor het Oekraïense leger, maar kent zijn oorsprong in extreemrechtse kringen. Dit betekent echter niet dat het hele bataljon nazistisch zou zijn, zoals de BBC uitlegt. 

In de Facebookpost wordt niet expliciet benoemd om welke van de twee vrouwen het gaat. Aangezien de foto's steeds blonde vrouwen tonen, lijkt het hier toch Prokopenko die beschuldigd wordt. Op Twitter doet dezelfde claim ook de ronde, waarin expliciet Prokopenko benoemd wordt. Maar in principe gaat onderstaande redenering ook voor Fedosiuk op.

Oude foto

De foto van de drie meisjes die de Hitlergroet brengen (rechtsboven) is niet nieuw. De eerste versie van deze foto die Deutsche Presse-Agentur kon vinden, kwam op 26 februari 2010 online op een Pools forum. Ook het watermerk onderaan de foto verwijst naar een Poolse website en het linkse meisje draagt een hart met de Poolse vlag op haar T-shirt.

De exacte origine van de foto is dus niet helemaal duidelijk. Dat wil ook zeggen dat er geen enkele aanleiding is om te beweren dat het hier om Kateryna Prokopenko gaat. Die link werd voor haar bezoek aan de paus dan ook niet gelegd.

Het lijkt er eerder op dat het hier om Poolse meisjes gaat. De vroegst gevonden versie verscheen twaalf jaar geleden online. Toen was Prokopenko dus slechts veertien of vijftien jaar oud. Deze foto werd eerder ook al onderzocht door de Italiaanse factcheckers van Open Online.

Andere Oekraïense vrouw

Waar bij de vorige foto al de enige echt aanduidbare gelijkenis het blonde haar was, is de andere foto's (hier, hier en hier) op het eerste zicht meteen duidelijk dat het om een andere vrouw gaat. En dat is ook zo. De vrouw op de foto's is Vita Zaveroukha.

Zaveroukha is wel degelijk een Oekraïense met nazi-sympathieën. In 2014 verscheen in het magazine Elle een nummer over vrijwillige vrouwelijke soldaten, waarin Zaveroukha voorkwam. Er ontstond snel ophef toen foto's van haar met nazi-symbolen opdoken. Deze foto's worden nu dus gedeeld alsof het hier om Kateryna Prokopenko zou gaan.

De foto's zijn echter afkomstig van het Vkontakte-account van Zaveroukha. Dat is momenteel niet meer beschikbaar, maar er bestaan nog wel gearchiveerde versies van. Zo was de foto met de granaatwerper ooit haar profielfoto. De foto's met het nazi-topje en met de Hitlergroet zijn in dit album nog terug te vinden op de bovenste en onderste rij van de foto's uit 2014. 

Pauselijke ambiguïteit

Paus Franciscus wordt er (al dan niet terecht) van beschuldigd een ambigue houding tegenover de oorlog in Oekraïne in te nemen. Om (valselijk) te laten lijken dat hij zich inlaat met nazi's wordt in de post dan ook de link gelegd met paus Pius XII. deze paus wordt verweten tijdens de Tweede Wereldoorlog niets tegen de vervolging van de Joden te hebben ondernomen en met de nazi's te hebben geheuld. 

De wekelijkse audiëntie van de paus is trouwens een openbare aangelegenheid. De paus geeft zelf expliciet aan dat iedereen welkom is. Het is dus ook helemaal niet duidelijk in hoeverre deze ontmoeting als een steunbeteuging van de paus in eender welke richting moet gezien worden. 

(Stand van zaken: 17.05.2022)