Vermogen van Zelensky wordt in de miljoenen geschat

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky zou een vermogen hebben van 1,4 miljard dollar. Dat zou meer zijn dan dat van de Amerikaanse komieken Will Smith, Chris Rock en Dave Chapelle samen, althans dat wordt beweerd in verschillende berichten en memes die momenteel rondgaan op sociale media. Is het dan wel geloofwaardig dat Zelensky in het armste land van Europa meer dan een miljard verdiend heeft met zijn werk als komiek?, vragen de berichten zich af. Als bijschrift van de memes worden ook verdere beweringen gedaan, zoals in deze post. Zelensky zou geld onder hebben gebracht in Panama, drie televisiestations en elf politieke partijen verboden hebben. Ook zou hij samenwerken met het Azov-bataljon en ‘nog een paar nazi-groeperingen’.

Beoordeling

Deze bewering is onjuist. Inschattingen over het vermogen van president Zelensky zijn verschillend, maar de bedragen bewegen zich in de miljoenen en er is geen bewijs dat de Oekraïense president miljardair zou zijn. De vergelijking die getrokken wordt met het kapitaal van de drie Amerikaanse komieken Smith, Rock en Chapelle is hierdoor ook onjuist. Ook de claims die in dit bericht nog worden toegevoegd, kloppen grotendeels niet en worden onvolledig en zonder de noodzakelijke context weergegeven.

Feiten

NOOT: Ten behoeve van de eenheid in vergelijkingen in deze factcheck wordt de Oekraïense grivna consequent in Amerikaanse dollar omgerekend.

Er bestaan verschillende inschattingen over het vermogen van de Oekraïense president Zelensky. Uit de bronnen blijkt dat niet consequent dezelfde maten gebruikt worden om tot de inschatting te komen, zoals verder in dit bericht duidelijk zal worden. Daarnaast is het van belang het moment van inschatting in acht te nemen. De fluctuering in de waarde van valuta kan een verschil maken.

The Celebrity Net Worth schatte het vermogen van Zelensky in 2018 - voordat hij het presidentiële ambt innam - op 37 miljoen Oekraïense grivna, gebaseerd op diens officiële declaratie uit 2018. Een bedrag dat toen gelijkstond aan 1,5 miljoen dollar. Momenteel zou dit een waarde van ongeveer 1,2 miljoen dollar hebben. Het lijkt erop dat de berichten op social media dit geschatte vermogen van Zelensky foutief hebben verduizendvoudigd.

Op dezelfde website wordt het kapitaal van de Amerikaanse komieken Smith (350 miljoen), Rock (60 miljoen) en Chapelle (60 miljoen) vastgesteld. Aan de hand van deze gegevens komen de drie Amerikanen gezamenlijk op een vermogen van 470 miljoen dollar uit, beduidend meer dan het eigenlijke vermogen van Zelensky volgens dezelfde website.

Ook volgens het Amerikaanse zakentijdschrift Forbes is Zelensky verre van miljardair. Forbes schatte zijn vermogen in 2022 op 20 miljoen dollar. Dit zou onder andere met inkomsten te maken hebben die ‘Servant of the People’, de populaire serie waarin Zelensky de fictieve rol van president vertolkte, gegenereerd heeft. Netflix kocht in maart 2022 de rechten van de serie opnieuw op, nadat het tussen 2017 en 2021 al op het platform stond. Forbes Ukraine schat het aandeel dat Zelensky hierin heeft op 11 miljoen dollar.  

Door meerdere bronnen wordt bevestigd dat het maandloon van de Oekraïense president 28.000 grivna bedraagt. Dit staat gelijk aan 930 dollar per maand, pakweg een jaarsalaris van 11.200 dollar. Oekraïne behoort tot een van de armste landen in Europa waardoor Zelensky's inkomen relatief hoog is. In vergelijking met andere Oekraïense functionarissen is Zelensky's inkomen daarentegen weer bescheiden. Uit zijn inkomen als president kan Zelensky inmiddels nog geen vermogen boven de miljoen opgebouwd hebben.

De meest recente vermogensverklaring van Zelensky stamt uit 2020, waarin het bovengenoemde jaarsalaris wordt aangegeven, maar daarnaast ook inkomsten uit royalty’s vanuit Kvartal 95 – het productiebedrijf dat o.a. ‘Servant of the People’ produceerde – en verkoop en verhuur van vastgoed. Bij elkaar opgeteld komt dit op een bedrag van rond de 623.000 dollar uit. Het betreft een vermogensverklaring aan de ‘National Agency of Corruption Prevention’, een Oekraïense overheidsorganisatie die als taak heeft de corruptie in het land aan te pakken. Uit de gegevens blijkt niet dat het verdere huizenbezit van Zelensky in de vermogensverklaring is opgenomen, wat het grote verschil met de bovengenoemde uitkomsten van zakentijdschrift Forbes enigszins zou verklaren.

Pandora Papers

Samen met de zakenpartners uit de comedybranche zette Zelensky in 2003 het productiebedrijf Kvartal 95 op. Daarin bezat hij 25 procent van de aandelen. In oktober 2021 onthulde het onderzoeksnetwerk OCCRP aan de hand van de gelekte Pandora Papers dat Zelensky samen met deze zakenpartners off-shore maatschappijen bezat op de Britse Maagdeneilanden, Cyprus en Belize.

Uit het OCCRP-verslag blijkt dat onder andere Zelensky’s toenmalige zakenpartner, en huidige adviseur en hoofd van de veiligheidsdienst, Sergey Shefir van het hieruit gegenereerde geld vastgoed in Londen opkocht. De onderzoeksjournalisten van OCCRP hebben geen bewijs gevonden dat Zelensky direct deel van deze Londense deal in onroerend goed uitmaakte. Er bestaat daarentegen wel argwaan omdat Zelensky wel een sleutelrol vervulde binnen de off-shore maatschappijen.

Hetzelfde bericht van de OCCRP bevestigt dat Zelensky in 2019, rond de Oekraïense verkiezingen die hij won, zijn aandeel van 25 procent in Kvartal 95 overgaf aan zijn zakenpartner Shefir. De mannen maakten de afspraak dat Zelensky’s familie geld blijft ontvangen. Officieel kunnen deze aandelen momenteel niet meer tot het eigen kapitaal van Zelensky gerekend worden.

Forbes telt dit aandelenprocent nog wel op bij de schatting van Zelensky’s kapitaal op 20 miljoen dollar, en noemt het zijn belangrijkste troef. Het zakenblad gaat ervan uit dat Zelensky zijn aandelen weer terugkrijgt nadat hij het officiële ambt van president verlaat. Ook deze ruime schatting van Zelensky’s vermogen maakt hem nog lang geen miljardair. Ook de factcheckers van Reuters namen het vermogen van Zelensky al onder de loep en kwamen tot dezelfde conclusie.

Verdere claims

Er gaan nog een aantal andere beweringen gepaard met de claim over Zelensky's vermogen. Zo zou Zelensky een deel van zijn huidige vermogen in Panama hebben ondergebracht. Daar is geen bewijs voor te vinden.

De uitspraak dat Zelensky elf oppositiepartijen verbood, klopt qua bewoording niet. In maart 2022 gaf Zelensky aan de elf partijen, die banden met Rusland onderhouden, te schorsen tot de staat van beleg voorbij is.

Dat de Oekraïense president drie zenders verbood klopt, maar ook hier ontbreekt context. Begin februari 2021 verbood Zelensky voor een periode van vijf jaar drie zenders die aan Rusland gelieerd zijn. Al Jazeera beschrijft in een artikel hoe dit volgens Zelensky Russische propaganda zou moeten tegenwerken en hoe de EU hier vervolgens afkeurend op reageerde.

Tot slot maakt het omstreden Azov-bataljon deel uit van het Oekraïense leger. Kort door de bocht zou gesteld kunnen worden dat Zelensky samenwerkt met het bataljon, maar dit is een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid. In deze reportage van Nieuwsuur wordt de neonazistische oorsprong van het bataljon uitgelegd, maar of het bataljon tegenwoordig nog steeds als volledig fascistisch kan worden bestempeld is momenteel niet eenduidig te zeggen. Daarnaast is de uitspraak dat Zelensky nog ‘met een paar andere nazi groeperingen’ zou samenwerken niet concreet en is er momenteel geen bewijs voor die claim te vinden.

(Stand van zaken: 25/04/2022)