Rapport Duitse zorgverzekaar over vaccinbijwerkingen heeft gammele methodologie

De coronavaccinaties zouden in Duitsland veel meer overlijdens en ernstige schadegevallen hebben veroorzaakt dan wat blijkt uit officiële cijfers, zo is te lezen op sociale media. Althans, dat is wat een Duitse verzekeringsmaatschappij nu zou zeggen. Andreas Schöfbeck, bestuurslid van de zorgverzekeraar BBK ProVita, zou deze cijfers naar buiten hebben gebracht en ook het Paul Ehrlich Instituut (PEI), dat vaccins goedkeurt en opvolgt, op de hoogte hebben gebracht.

Beoordeling

De data van de zorgverzekeraar BKK Provita ondersteunen de uitspraak van Schöfbeck niet. De analyse en conclusie zijn vertekenend. Er werd immers geen onderscheid wordt gemaakt tussen voorbijgaande symptomen na vaccinatie zoals hoofdpijn en vermoeidheid enerzijds en ernstige, aanhoudende nevenwerkingen anderzijds. Artsen in Duitsland zijn niet verplicht om die eerste soort te melden onder de Duitse Infectiewet. De data van BKK Provita verschilt van de data die het PEI gebruikt in de officiële cijfers en vertekenen dus de conclusie. Er is ook weinig bekend over de gebruikte methodologie en evaluatiemethode.

Feiten

Eind februari van dit jaar kwam de zorgverzekeraar BKK Provita in de media door een brief die topman Andreas Schöfbeck stuurde naar Klaus Cichutek, het hoofd van het Paul Ehrlich Instituut (PEI). Dat staat in voor het onderzoek naar en goedkeuring en regulatie van medicijnen en vaccins. Schöfbeck werd kort daarna ontslagen uit zijn functie. Dpa schreef reeds een factcheck over de beweringen in het Duits.

Aan de basis van de beweringen liggen de gegevens van artsen bij BKK Provita, waar ongeveer 125.000 mensen verzekerd zijn. In de brief staat dat BKK Provita de gegevens van bijna 11 miljoen verzekerden van de bedrijfsziekenfondsen evalueerde in de periode van "de eerste helft van 2021 en ongeveer de helft van het derde kwartaal van 2021".

Het keek de ICD-classificaties (de internationale standaardindeling voor diagnostische termen) na voor codes die bijwerkingen en reacties na vaccinatie aanduiden. In Duitsland zijn die ICD-codes terug te vinden op ziektebriefjes en worden ze vooral gebruikt voor de facturering van medische diensten via de zorgverzekering.

De aard en ernst van de klachten van de verzekerden blijft dan weer onduidelijk. Zo zei Schöfbeck tegen Welt: "Het enige wat duidelijk is, is dat de mensen ziek genoeg waren om naar de dokter te gaan."

Deutsche Presse-Agentur (dpa) vroeg ook na bij BKK Provita hoe zij ervoor zorgden dat bij de verwerking van de data een onderscheid werd gemaakt tussen ernstige, blijvende bijwerkingen en milde en voorbijbaange nevenwerkingen die te verwachten zijn na vaccinatie. Ze gaven hierover geen commentaar.

Welke ICD-codes werden onderzocht?

Volgens de, inmiddels verwijderde, informatie op de website van BBK Provita onderzocht het vier verschillende ICD-codes. Enkel de laatste is specifiek voor de coronavaccins. De andere drie kunnen dus ook gebruikt worden voor bijwerkingen na eender welke vaccinatie.

Ten eerste: T88.0 of "sepsis na immunisatie". Deze wordt gebruikt als er een ontsteking optreedt. Ten tweede T88.1 of "overige complicaties na vaccinatie". Dit is een restcategorie voor bijwerkingen die niet onder één van de andere codes vallen, zoals zwelling bij de injectieplaats. Ten derde Y59.9: "complicaties als gevolg van vaccin of biologisch stof, niet-gespecifieerd". Hierbij is de bijwerking uitgelokt door een specifieke actieve stof in een medicijn.

En tenslotte U12.9 of "ongewenste bijwerking bij therapeutisch gebruik van COVID-19 vaccinatie". Dit is de enige categorgie specifiek voor de coronavaccins en is heel breed: het gaat van pijn aan de injectieplaats tot koorts, maar ook ernstigere bijwerkingen zoals myocarditis of bloedklonters.

Wat is het resultaat van hun analyse?

Na telling van die vier ICD-codes in hun steekproef gaat BKK Provita ervan uit dat er 216.696 bijwerkingen zijn opgetreden. Dat cijfer extrapoleerden ze naar de volledige Duitse bevolking voor heel 2021. 

Daaruit besluit BKK Provita dat er 2,5 tot 3 miljoen mensen een "medische behandeling" ondergingen vanwege bijwerkingen na inenting. In andere woorden: 4 à 5 procent van de Duitse bevolking zou dus naar de dokter zijn gegaan vanwege bijwerkingen. Er zou dus een "aanzienelijke onderrapportage van vermoedelijke gevallen van bijwerkingen na vaccinatie" in de officiële cijfers van het PEI zijn.

Hoe rekent het Paul Ehrlich Instituut?

Duitse artsen kunnen, en moeten soms, vermoedelijke bijwerkingen na vaccinatie melden bij het PEI. Ze moeten geen oorzakelijk verband aantonen. In de periode tussen 27 december 2020 en 31 december 2021 werden er 244.576 zo'n vermoedelijke gevallen gerapporteerd. In 29.786 van die gevallen ging het om een ernstige bijwerking. Dat op een totaal van ongeveer 150 miljoen toegediende vaccindosissen.

In verhouding werden er volgens het PEI in totaal 1,64 gevallen per 1000 vaccindossisen gemeldt. Voor ernstige reactie gaat het om een ratio van 0,20 per 1000 vaccindosissen.

Er is weinig bekend over de methodologie en evaluatiemethode die BKK Provita gebruikte voor hun analyse. Het PEI liet dpa op 25 februari ook weten dat het geen toegang had tot de oorspronkelijke gegevens. Een beoordeling van de analyse van BKK Provita was dan ook onmogelijk. "Bovendien kan er uit de brief niet worden afgeleid of er ook effectief een oorzakelijk verband is vastgesteld", aldus het PEI. BKK Provita wou aan dpa geen verdere informatie verschaffen.

Waarom zijn de cijfers zo verschillend?

Het verschil kan grotendeels worden uitgelegd door het feit dat in de analyse van BKK Provita ook milde, voorbijgaande reacties zitten. Die zijn niet onderworpen aan een meldingsplicht voor artsen bij het PEI.

Op hun ziektebriefjes en facturen moeten artsen een ICD-code vermelden. Als iemand zich te ziek voelt om te gaan werken maar naast rust verder geen behandeling nodig heeft krijg die een ziektebriefje van de dokter, mét ICD-code. Dat illustreert een Duitse arts op Twitter.

In tegenstelling daarvan is er enkel een meldingsplicht bij het REI indien er sprake is van een reactie met "vermoedelijke schadelijke gevolgen voor de gezondheid die verder gaan dan de gebruikelijke omvang van een inentingsreactie". Tijdelijke, milde en algemene reactie zijn hier niet aan onderworpen.

En het zijn vooral die bijwerkingen die naar voor kwamen tijdens de klinische proeven van de coronavaccins. Het rapport bevestigt dus in feite wat al geweten is: de bekende, verwachte en milde reacties doen zich inderdaad voor. Het is daarentegen niet mogelijk om conclusies te trekken over eventuele ernstigere en onontdekte bijwerkingen.

Kritiek van experts

Vanuit de Duitse Vereniging voor Huisartsen kwam er kritiek op het rapport. De nationale voorzitter Dirk Heinrich noemde de conclusies van de zorgverzekaar "complete onzin". Twee verschillende dingen worden volledig door elkaar gehaald: de rapportage van het PEI en de ICD-codering van medische diagnoses. Met andere woorden: BKK Provita nam alle meldingen van artsen mee, ook al was dat gewoon omdat iemand niet naar het werk ging vanwege vermoeidheid na vaccinatie.

Een woordvoerder van het ministerie van Volksgezondheid verklaarde in een persconferentie op 28 februari dat de gebruikte cijfers van BKK Provita niet overeenkomen met de defintie van een inentingsreactie.

(Stand van zaken: 22/04/2022)