Ook buiten de frontlijn is het oorlog in Oekraïne

In het grootste deel van Oekraïne zou er geen oorlog gaande zijn en zou het dus veilig zijn. Op sociale media gaat het dan over tachtig procent van het grondgebied (op Facebook en Twitter), of een oppervlakte die dertien keer zo groot is als Nederland (op Facebook en Twitter). De gebruikers die dit delen vragen zich af waarom Oekraïense mensen dan naar Nederland vluchten als in zo'n groot deel van het land geen oorlog woedt. Kloppen deze cijfers wel? En is het dan ook veilig in die delen van het land waar momenteel geen grondgevechten zouden plaatsvinden?

Beoordeling

De gebruikte cijfers lijken te slaan op de gebieden die Rusland controleert. Hoewel deze cijfers grotendeels kloppen, betekent dit niet dat de rest van Oekraïne veilig is en niet in oorlog zou zijn. Zo worden steden die ver van de frontlijn zijn regelmatig gebombardeerd.

Feiten

Op 19 april hebben zich volgens officiële cijfers van de Nederlandse overheid al 39.460 Oekraïense vluchtelingen geregistreerd bij een gemeente in Nederland. Dit zijn voornamelijk vrouwen en kinderen, aangezien Oekraïense mannen het grondgebied niet mogen verlaten en beschikbaar moeten blijven voor het Oekraïense leger. 

Deze Oekraïeners zouden, aldus de sociale mediagebruikers, geen gegronde reden hebben om naar Nederland te vluchten. Het deel van Oekraïne waar geen oorlog woedt en het veilig is zou namelijk "dertien keer zo groot als Nederland" zijn, of tachtig procent van het Oekraïense grondgebied.

Oorlog in Oekraïne

In de post wordt niet aangegeven waar "dertien keer zo groot als Nederland" vandaan komt, maar een andere bericht op Twitter geeft een indicatie: Oekraïne zou vijftien keer zo groot zijn als Nederland. "De Russen ‘zitten’ in Donbas, Loehansk en Mariupol", aldus de tweet van 5 april. Daardoor zou nog dertien keer Nederland overblijven.

Om de cijfers te beoordelen, is het belangrijk te weten wat hier onder het grondgebied van Oekraïne wordt verstaan. De internationaal erkende oppervlakte van het land is 603.550 km². Echter, sinds 2014 annexeerde Rusland de Krim en zijn daarnaast de Donbasrepublieken in Donetsk en Loehansk in feite onafhankelijk. Daardoor heeft Oekraïne geen controle over zo'n zeven procent van zijn grondgebied. Dit wordt door Rusland dan ook niet erkend als grondgebied van Oekraïne. Wat wel redelijk onbetwist is, is de oppervlakte van Nederland: 41.543 km².

De cijfers op sociale media lijken gebasseerd op het internationaal erkende grondgebied van Oekraïne, zoals de tabel hieronder laat zien. Met dit grondgebied gaat het niet over exact vijftien of dertien keer Nederland, maar het komt wel in de buurt. Ook tachtig procent lijkt aardig correct. Het door Rusland erkende gebied is kleiner, dus daarmee zouden de cijfers minder goed kloppen. 

In een oorlogssituatie kan de frontlijn verschuiven. Het gebied onder Russische controle verandert. Het is dus niet makkelijk een exacte oppervlakte te berekenen. In de tabel wordt het gebied onder Oekraïense controle weergegeven zoals het internationaal erkend is (met de Krim en Donbasrepublieken), voor de start van de huidige oorlog, op 21 april (moment van schrijven) en 5 april (moment van eerste tweet met "13 keer"). De oppervlaktes in de tabel op 21 en 5 april zijn gebaseerd op de livemap en deze site om oppervlaktes te berekenen. 

Het klopt dus dat ongeveer tachtig procent van het Oekraïens grondgebied nog onder Oekraïense controle is. Uitgedrukt in aantal keer Nederland gaat dit eerder over 11,5 dan om 13 keer. In grote lijnen lijken de cijfers wel te kloppen. Maar wat betekenen ze eigenlijk?

Oorlogsgebied

De tabel hierboven laat zien hoeveel van Oekraïne in Oekraïense handen is, en dus ook hoeveel in Russische handen is. Maar dit is natuurlijk niet altijd de situatie geweest. Zo had Rusland de controle over veel terrein ten noorden van Kiev, waar ze momenteel niet meer zijn. Dit is nog zichtbaar op de kaart die bijgevoegd is bij de post over tachtig procent, en die afkomstig is van een artikel van 27 februari. Vele mensen vluchtten aan het begin van de oorlog, toen het er op leek dat Rusland van plan was om heel Oekraïne te veroveren. 

Maar nog belangrijker is dat het natuurlijk niet zo is dat in de gebieden die niet door het Russische leger zijn veroverd, geen oorlog is en dat deze veilig zijn. Zo is Charkov volledig in Oekraïnse handen, maar lijden de inwoners van de stad onder vreselijke bombardementen. Steden als Kiev, Lviv, Odessa, Ivano-Frankivsk en nog vele anderen liggen ver van de frontlijn, maar worden wel vaak gebombardeerd.

Heel Oekraïne is in oorlog en heel Oekraïne wordt aangevallen door Rusland. Het is dan ook onjuist om te stellen dat het enkel oorlog of onveilig zou zijn waar de frontlinie ligt of waar Russische grondtroepen de controle hebben.

(Stand van zaken: 21.04.2022)