Ook Spanje kampt met tekorten zonnebloemolie; product grotendeels afkomstig uit Oekraïne

Een gebruiker op Facebook claimt (hier gearchiveerd) een bericht van een vriendin uit Spanje te hebben ontvangen. Wat blijkt? “Spanje zwemt in de zonnebloemolie!” Ze deelt daarbij een foto van volle dozen zonnebloemolie. Ook zou de meeste zonnebloemolie helemaal niet uit Oekraïne, maar uit Frankrijk afkomstig zijn. De post wordt door andere gebruikers overgenomen en gedeeld (hier gearchiveerd).

Beoordeling

Het kan best zijn dat de vriendin toevallig een supermarkt heeft gevonden waar nog wél zonnebloemolie aanwezig was, maar Spanje kampt met vergelijkbare voorraadproblemen als Nederland. Oekraïne is bovendien ’s werelds grootste producent van zonnebloemolie.

Feiten

Wie inzoomt op de foto die de vriendin van de Facebookgebruiker in Spanje zou hebben gemaakt, ziet dat het gaat om zonnebloemolie van het merk Vita d’Or. Dan blijft er maar één supermarkt over: de Lidl. Vita d’Or is namelijk een huismerk van Lidl. Duidelijk is wel dat het om een Lidl in Spanje gaat: op de flessen zonnebloemolie is het woord ‘girasol’ (Spaans voor ‘zonnebloem’) leesbaar. Links van de olie zijn ook onder ‘Amstel’ de letters ‘veza’ van ‘cerveza’ (’bier’) te lezen, en op de dozen rechts staat (ondersteboven) de tekst ‘aceite de oliva’ (‘olijfolie’).

Ook de Spaanse filialen van Lidl kampen met (mogelijke) tekorten van zonnebloemolie. Al op 5 maart besloot de keten de verkoop van zonnebloemolie te limiteren: klanten mochten nog maar maximaal vijf liter per persoon afrekenen. Een lokaal medium uit Ceuta, een Spaanse stad aan de Afrikaanse kust, plaatst een foto uit de supermarkt. Daarop is te zien dat er nog wel zonnebloemolie aanwezig is, maar met een waarschuwing voor de inkooplimiet.

Enkele dagen later brengt Lidl naar buiten dat de limiet niet is ingesteld omdat er al een tekort is, maar uit angst dat er een tekort ontstaat. Claus Grande, algemeen directeur van de Spaanse tak van Lidl, waarschuwt voor het ‘toiletpapier-effect’ dat aan het begin van de coronapandemie ontstond: uit angst voor een tekort kochten consumenten massaal toiletpapier, wat leidde tot een daadwerkelijk tekort.

Lege schappen en hoge inflatie

Dat de boodschap niet helemaal aangekomen is, blijkt tien dagen later uit dit artikel van El País, de grootste Spaanse krant. De kop luidt (vertaald): "Consumenten maken de schappen met melk en olie leeg uit angst voor tekorten". De krant schrijft dat de problemen worden veroorzaakt door de oorlog in Oekraïne, in combinatie met een staking in de transportsector.

De producten die er nog wel zijn, zijn net als in Nederland flink duurder geworden. NOS-correspondent Rop Zoutberg schrijft op Twitter dat de inflatie in Spanje in maart opliep tot 9,8 procent, het hoogste percentage in 37 jaar. Hij geeft daarbij nog aan dat de Spaanse regering supermarkten nu wettelijk ondersteunt met het limiteren van de aankoop van bepaalde producten.

Het is natuurlijk goed mogelijk dat de vriendin van de eerder aangehaalde Facebookgebruiker echt een flinke partij zonnebloemolie aantrof in een Spaanse Lidl, zeker met de ingestelde limieten. Er zijn daarentegen evengoed voorbeelden te vinden (hier en hier) van lege schappen. Zo zijn er veel meer, net als dat er meer voorbeelden van gevulde schappen zijn: het zegt niet zoveel. Belangrijker is dat het geenszins zo is dat Spanje "zwemt in de zonnebloemolie".

Oekraïne produceert meeste zonnebloemolie

Het is daarnaast pertinent onjuist om te stellen dat de meeste zonnebloemolie uit Frankrijk afkomstig is. Oekraïne produceert zo’n 7,289,000 megaton zonnebloemolie per jaar en is daarmee lijstaanvoerder, gevolgd door Rusland. Samen zijn de oorlogvoerende landen in een gemiddeld jaar goed voor ongeveer tachtig procent van de wereldwijde handel in zonnebloemolie en -meel. De EU, met daarbinnen dus ook Frankrijk als onderdeel, staat op plek drie met 3,928,000 megaton in productie van zonnebloemolie. Ook als het gaat om de export van het product steekt Oekraïne met kop en schouders boven de rest uit.

Frankrijk is overigens zelfs voor buurland Spanje niet de grootste exporteur van zonnebloemolie. Dat is, niet geheel verrassend, Oekraïne. De financiële katern van El País schrijft dat Spanje 62 procent van de zonnebloemolie uit Oekraïne haalt. Nederland gaat daar volgens De Volkskrant nog overheen met driekwart van het totale aanbod.

Het is niet duidelijk of de zonnebloemolie van Vita d’Or – uit de foto op Facebook – ook afkomstig is uit Oekraïne. Deutsche Presse-Agentur (dpa) deed hierover navraag bij de producent achter het merk, maar ontving tot op heden geen reactie. Wel duidelijk is dat zowel de claim dat Spanje ruim in de zonnebloemolie zit als de claim dat de meeste daarvan uit Frankrijk afkomstig is, onjuist is.

(Stand van zaken: 30-03-22)