Amerikaanse overheid ondersteunt Oekraïense laboratoria, maar bezit ze niet

Meerdere Facebookgebruikers delen dezelfde map van Oekraïne. (hier, hier en hier) Deze zou met rode en paarse stippen tonen waar in het land zich Amerikaans 'biolabs' zouden bevinden. Eén gebruiker noemt het zelfs "biologische wapendepots". Heeft de VS dergelijke laboratoria of depots in Oekraïne? 

Beoordeling

De Oekraïense laboratoria waarvan sprake is worden door de Amerikaanse overheid ondersteund in het kader van het 'Biological Threat Reduction Program'. Dit betekent niet dat ze eigendom zijn van de Verenigde Staten. Soortgelijke claims doen al van voor de Russische invasie in Oekraïne de ronde. 

Feiten

De kaart in de post was niet bedoeld om een overzicht te bieden van laboratoria in Oekraïne. De oorspronkelijke kaart bevatte geen gekleurde stippen, maar toonde simpelweg Oekraïne en zijn administratieve opdeling. Deze lijken dan ook toegevoegd door de Twittergebruiker die deze kaart als eerste deelde in connectie met Amerikaanse biologische laboratoria. 

De stippen komen grotendeels overeen met de lijst van laboratoria die naast dit artikel van de Amerikaanse ambassade in Oekraïne staat. De links naar de laboratoria werken niet, maar zijn wel gearchiveerd bij The Wayback Machine, een website die toelaat zaken op het internet te archiveren.

Het artikel wordt ook door een van de Facebookposts gedeeld. Het gaat over het 'Biological Threat Reduction Program'. Dat is een programma van het Amerikaanse ministerie van defensie dat in samenwerking met internationale partners probeert het uitbreken van besmettelijke ziektes te voorkomen. Oekraïne is een van de partners waar mee wordt samengewerkt. 

Is dit dan het bewijs van Amerikaanse biolabs in Oekraïne? Nee. Het programma helpt de Oekraïense overheid om zelf uitbraken van besmettelijke ziektes op te sporen en in te dijken. In dat kader heeft de VS inderdaad geholpen met het renoveren van verschillende laboratoria en het bouwen van twee nieuwe in 2019. Maar ze deed dit voor het Oekraïense Ministerie van Gezondheid en het agentschap voor voedselveiligheid en consumentenbescherming, die dan ook eigenaar van deze laboratoria waren. 

De Oekraïense inlichtingendienst bevestigde in mei 2020 dat er geen buitenlandse biologische laboratoria actief waren in Oekraïne. De laboratoria die gesteund worden door het bovengenoemde programma zijn volledig onderhevig aan Oekraïens gezag, aldus de inlichtingendienst.

Het 'Biological Threat Reduction Program' investeert veel in landen van de voormalige Sovjet-Unie. De Sovjet-Unie beschikte namelijk over een groot arsenaal aan biologische wapens, die niet automatisch verdwenen na het uiteenvallen van de unie. Zo bekrachtigde de Verenigde Staten en Oekraïne in 2005 een verdrag dat zowel over besmettelijke ziektes als biologische wapens gaat en voortbouwde op een overeenkomst uit 1993. 

Het is ook in dit kader dat de foto's van Obama in Donetsk (uit deze Facebookpost) moeten gezien worden. Ze zijn genomen in 2005, toen Obama nog senator was. Hij was op studiereis in het kader van dit programma. 

Propaganda

Dit programma, dat niet enkel in Oekraïne loopt is al langer het doelwit van propaganda, zoals blijkt uit dit voorbeeld uit Georgië. De claim rond Amerikaanse laboratoria in Oekraïne circuleerde ook voor de Russische inval in Oekraïne op 24 februari al online. Er zijn dan ook al meerdere factchecks die dit ontkrachten. 

De Amerikaanse ambassade in Kiev kwam in april 2020 ook al met een statement om desinformatie aangaande het Biological Threat Reduction Program te ontkrachten. 

De meest recente versie van dit verhaal, gelinkt aan de Russische inval in Oekraïne, werd ook al ontkracht door Politifact, Snopes en USA Today.

(Stand van zaken: 04.03.2022)