De grens tussen Rusland en Oekraïne is in een verdrag uit 2004 vastgelegd

Op 24 februari 2022 vielen Russische troepen Oekraïne binnen. Althans, dat is zo als Oekraïne een onafhankelijk land is. Volgens sommige Facebookgebruikers (hier en hier) heeft Oekraïne na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie nooit zijn grenzen geregistreerd bij de Verenigde Naties. Dat zou de vorige secretaris-generaal van de VN, Ban Ki-Moon, bevestigd hebben. Hierdoor is wat Rusland doet geen invasie, maar een interne aangelegenheid. Klopt deze redenering?

Beoordeling

De grens tussen Rusland en Oekraïne is in een verdrag vastgelegd. De grenzen van Oekraïne worden bevestigd door de Algemene Vergadering van de VN. Er is ook geen enkele aanwijzing dat Ban Ki-Moon gezegd zou hebben dat deze grenzen niet geregistreerd zijn. 

Feiten

Bij de oprichting van de Verenigde Naties in 1945 sloten de verschillende republieken van de Sovjet-Unie zich als apart land aan. Oekraïne is dan ook een van de stichtende leden. Het land sloot aan als de Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek. In 1991, na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, veranderde het land van naam en werd het Oekraïne. Maar het behield het lidmaatschap dat het al sinds 1945 bezat.

Hoe staten ontstaan of uiteenvallen in kleinere staten is altijd al van belang geweest voor de VN. Onder andere met het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in het achterhoofd stelde de organisatie daarom in 1999 regels op voor dergelijke gevallen. In dit document wordt echter niet gezegd dat landen hun grenzen bij de VN zouden moeten vastleggen. 

Het is echter wel mogelijk dat landen een bilateraal verdrag bij de VN aanleveren. En dat deden Rusland en Oekraïne ook, met een verdrag dat hun grensverloop vastlegt en van kracht werd op 20 april 2004. In dit document wordt gedetailleerd en met veel kaarten vastgelegd hoe de grens tussen beide landen loopt. 

Dat de grenzen van landen voornamelijk een afspraak zijn tussen de landen en hun buurlanden bleek bijvoorbeeld ook in 2017, toen Nederland en België een verdrag sloten om stukken grond te ruilen.

Het verhaal dat Oekraïne geen geregistreerde grenzen zou hebben, doet al minstens sinds 2014 de ronde. Dat blijkt uit dit artikel. Ook hier lijkt de bron een uitspraak van Ban Ki-Moon te zijn, die op dat moment secretaris-generaal van de VN was. Hij zou gezegd hebben dat Oekraïne zijn grenzen nooit bij de VN heeft geregistreerd. Bij gevolg zou het nog steeds als deel van de Sovjet-Unie worden gezien, waarvan Rusland de opvolger bij de VN is. 

Stéphane Dujarric, woordvoerder van huidig secretaris-generaal António Guterres en voormalig woordvoerder van Ban Ki-Moon kan zich zo'n interview niet herinneren. Dat laat hij aan Deutsche Presse-Agentur weten. Hij vergezelde de secretaris-generaal op een reis naar Rwanda op het moment van de vermeende opmerking: "Hij (Ban) zou zich, eerlijk gezegd, niet over zo'n belangrijke kwestie hebben uitgesproken tijdens een reis naar Afrika."

Zo'n uitspraak zou ook haaks staan op alles wat Ban Ki-Moon toendertijd openbaar (en verifieerbaar) verklaard heeft over de situatie in Oekraïne in 2014. In een VN-mededeling van 17 maart moedigde Ban Ki-Moon bijvoorbeeld "alle partijen aan te werken aan een oplossing op basis van de beginselen van het Handvest van de Verenigde Naties en met respect voor de eenheid en soevereiniteit van Oekraïne".

In maart 2014 nam de Algemene vergadering van de Verenigde Naties resolutie 68/262, "Territoriale integriteit van Oekraïne", aan. Daarin bevestigt de Vergadering "de soevereiniteit, de politieke onafhankelijkheid, de eenheid en de territoriale integriteit van Oekraïne binnen zijn internationaal erkende grenzen".

(Stand van zaken: 25/02/2022)