Speculatie over reden oversterfte is ongegrond

In een video die rondgaat op sociale media als Facebook en Tiktok, spreekt Kamerlid Pepijn van Houwelingen (Forum voor Democratie) over de huidige oversterfte in Nederland. Volgens Van Houwelingen zou uit documentatie van Pfizer blijken dat voor elke coronadode die het vaccin op korte termijn bespaart, vier mensen extra overlijden aan hartfalen. Wat is hier van waar?

Beoordeling:

De bewering is ongegrond. Het is niet duidelijk op welk document hier wordt gedoeld, maar deze specifieke vergelijking is niet in documenten van Pfizer of de gezondheidsinstantie FDA te vinden. Bovendien is hartfalen op zichzelf geen bewezen bijwerking van het Pfizervaccin.

Feiten:

Van Houwelingen deed de uitspraak tijdens een debat op 15 december 2021, over de ontwikkelingen rondom het coronavirus. Zijn betoog is online terug te zien en te lezen. Van Houwelingen stelt vragen over de oversterfte, die deze winter een stuk hoger ligt dan vorig jaar. Hij legt daarbij een link met de vaccinatiecampagne.

Zijn exacte woorden zijn: “Wellicht heeft het iets te maken met de bevindingen die Pfizer zelf heeft opgeschreven in de documentatie die moest worden aangeleverd bij de Amerikaanse gezondheidsautoriteiten. Daaruit blijkt dat voor elke coronadode die het vaccin op korte termijn bespaart, vier mensen extra overlijden aan hartfalen.”

De Amerikaanse gezondheidsautoriteit waarbij farmaceut Pfizer informatie moest indienen voor onder andere de goedkeuring van hun coronavaccin Comirnaty, is de Food and Drug Administration (FDA). De documenten rondom dit vaccin zijn verzameld op deze webpagina. In deze documenten is de vergelijking die Van Houwelingen in de video maakt, niet te vinden. Ook staat er niets in over het ontstaan van hartfalen na het Pfizervaccin in het algemeen. Hartfalen komt alleen voor in de documenten als een onderliggend lijden dat voorkwam bij sommige personen in de testgroepen.

In een analyse over mogelijke bijwerkingenn tot 28 februari 2021 staan wel 91 gevallen van 'cardiac failure' vermeld, waarvan 11 gevallen acuut (pagina 16). Het gaat hier om een lijst van mogelijke bijwerkingen om in de gaten te houden, op een moment dat nog maar een klein deel van de wereldbevolking een coronavaccinatie had gehad. Het is daarbij niet gezegd dat deze gevallen van hartfalen ook daadwerkelijk door het vaccin werden veroorzaakt. Hartfalen is later, na miljarden prikken, niet als officiële bijwerking geregistreerd.

Een woordvoerder van Pfizer laat aan Deutsche Presse-Agentur (dpa) weten dat het lastig is om specifiek op de bewering te reageren, aangezien niet bekend is naar welk document er wordt verwezen. "Wat ik wel kan zeggen is dat data uit de fase 3 studies laat zien dat het Pfizervaccin nog altijd veilig is. Het wordt goed verdragen en blijft tot wel zes maanden na de tweede dosis effectief in het voorkomen van COVID-19, inclusief ziekte door nieuwe varianten."

De woordvoerder laat ook weten dat een veiligheidsprofiel over de boosterdosis met het vaccin laat zien dat er ook geen nieuwe zorgen over veiligheid zijn geïdentificeerd in de bevolkingsgroep die de booster kreeg. "Er was geen toegenomen reactogeniciteit (kortetermijnbijwerkingen), ongebruikelijke bijwerkingen of andere veiligheidsbevindingen."

Hartfalen geen bekende bijwerking, myocarditis wel

Het Kamerlid spreekt over het overlijden aan hartfalen na het vaccin. Hartfalen houdt in dat je hart het bloed minder goed kan wegpompen. Dit kan komen doordat je hartspier minder goed knijpt of juist niet goed ontspant. Je organen en spieren krijgen daardoor niet genoeg zuurstof en voedingsstoffen. Hartfalen komt het meest voor bij mensen die een eerder hartinfarct hebben gehad of jarenlang hoge bloeddruk hebben.

Hartfalen op zichzelf is geen gekende bijwerking van het Pfizervaccin. Het staat ook niet op de bijsluiter. Een ontsteking van de hartspier of het hartzakje (myocarditis en pericarditis) is wel een ernstige, maar zeer zeldzame bekende bijwerking van dit vaccin. Door myocarditis kan soms wel hartfalen ontstaan. Dit is dan dus een gevolg van de myocarditis.

Het overgrote deel van de myocarditisgevallen na vaccinatie verlopen daarentegen mild. Dat bevestigden cardiologen eerder in een factcheck van dpa. De laatste concrete cijfers van het Nederlandse bijwerkingencentrum Lareb rondom myocarditis en pericarditis gaan over de vaccinaties tot 19 oktober 2021. Destijds waren er 231 meldingen van myocarditis of pericarditis na vaccinatie, bij een totaal van 24 miljoen gegeven coronaprikken. Van deze meldingen waren er 156 na het Pfizervaccin.

Volgens de gegevens van het Lareb overleed er één man aan myocarditis en één man aan pericarditis na het krijgen van een Pfizerprik. "Dat myocarditis of pericarditis optreedt ná vaccinatie betekent niet dat het vaccin altijd de oorzaak is," benadrukt het bijwerkingencentrum. "Het kan ook een andere oorzaak hebben, zoals een (COVID-19-)infectie of immuunziekte."

Een grootschalige studie (4,9 miljoen deelnemers) in Denemarken uit december 2021 vond dat het Pfizervaccin bij de Deense bevolking enkel een toegenomen risico op myocarditis en pericarditis gaf bij vrouwen. De studiebevindingen lieten ook zien dat de gevaccineerde deelnemers een verminderd risico hadden op een hartaanval of overlijden dan niet-gevaccineerde Denen. Ook uit deze studie komt naar voren dat de gediagnosticeerde myocarditis bijna altijd mild was.

Bewering ongegrond

Hoeveel doden het vaccin daadwerkelijk heeft voorkomen, is lastig te zeggen. De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat er door de vaccins 470.000 levens van zestig-plussers in de Europese regio zijn gered in een jaar. Het is niet bekend hoe de verdeling per farmaceut is daarbinnen.

Het is niet helemaal duidelijk waardoor de oversterfte in Nederland, die Van Houwelingen in de video probeert te verklaren, is ontstaan. Coronadoden, overlijdens door uitgestelde zorg en andere virussen zouden volgens experts de meest logische verklaringen zijn. Vaccinatie lijkt hier volgens hen niet bij te horen. "In landen met een hogere vaccinatiegraad is juist minder oversterfte," zei Ruben van Gaalen, onderzoeker bij het CBS, hierover tegen de NOS.

De bewering dat voor ieder overlijden die het Pfizervaccin voorkomt, er vier mensen overlijden aan hartfalen is ongegrond en onbewezen. Er is geen document van de farmaceut te vinden waar dit in vermeld staat, noch dat hartfalen op zichzelf een bijwerking is van het vaccin. De hartaandoeningen die wél een bewezen bijwerking zijn, myocarditis en pericarditis, zijn over het algemeen mild.

(Stand van zaken: 12/01/2022)