Nederlandse regeling over gentherapie en COVID-19 werd al ruim een jaar geleden ingetrokken

Op sociale media gaat het gerucht rond dat er zo’n vaart wordt gemaakt met de boostervaccinaties omdat het "contract op gentherapie" van de overheid bijna zou aflopen. "Daarna mag er geen prik meer worden gezet," is te lezen in een tekst die rondgaat op Facebook en Twitter.

Beoordeling:

Ook in het voorjaar zullen mensen nog de kans krijgen hun derde prik te halen. Bovendien zijn de mRNA-vaccins die hiervoor worden gebruikt geen gentherapie.

De tijdelijke regeling waarnaar wordt verwezen is al op 27 oktober 2020 ingetrokken. Er is dus geen sprake van een afloop van een 'contract'. De uitzondering voor COVID-19 in deze kwestie is sindsdien vastgelegd via een Europese verordening en deze geldt nog steeds.

Feiten:

De tekst die op Facebook circuleert is enigszins verwarrend. In de eerste zin wordt gezegd dat het "contract op gentherapie" op 21 februari 2022 afloopt. Op het einde van het bericht verandert dit naar 21 maart 2022. Beide data zijn fout.

Het document waarnaar wordt verwezen is ten eerste geen 'contract' dat de overheid heeft afgesloten. Het is een tijdelijke regeling die op 30 maart 2020 werd gepubliceerd in de Staatscourant, het officiële medium voor de bekendmaking van regelgeving.

De regeling ging over het feit dat er voor de vergunningen rondom de ontwikkeling van coronavaccins een aantal uitzonderingen werden gemaakt, om het proces snel te kunnen laten verlopen. Dit ging specifiek om het gebruik van zogenaamde 'genetisch gemodificeerde organismen' (ggo’s). Het gebruik hiervan is strikt gereguleerd.

In een eerdere factcheck van Deutsche Presse-Agentur (dpa) staat uitgebreider beschreven welke uitzonderingen op het gebied van milieuvergunningen er in deze regeling voor coronagerelateerde medicijnen en vaccins is gemaakt.

Het gaat hier bovendien over een hele algemene regeling. In maart 2020 wist nog niemand wat voor medicijnen en vaccins er tegen COVID-19 ontwikkeld konden worden. Het is dus niet gezegd dat de vaccins die uiteindelijk op de markt kwamen, ook daadwerkelijk deze regeling nodig hadden gehad.

Regeling al in 2020 ingetrokken

Hoewel er online nog regelmatig met deze tijdelijke regeling wordt gezwaaid in discussies rondom de coronavaccins, is deze al een hele tijd niet meer van kracht. Op 27 oktober 2020 ondertekende de toenmalige minister van Infrastructuur en Waterstaat, Cora van Nieuwenhuizen, een nieuwe regeling. Hierin staat (Artikel 2) dat de "Tijdelijke regeling afwijkende behandeling vergunningaanvragen gentherapie in verband met bestrijding COVID-19" wordt ingetrokken.

De reden hiervoor is dat de uitzonderingen voor het gebruik van ggo’s in verband met COVID-19 voortaan via een Europese verordening zouden lopen. Die verordening was al sinds juli 2020 van kracht. De Nederlandse regeling van oktober 2020 geldde met terugwerkende kracht ook vanaf 18 juli 2020.

Hoe zit het met die Europese verordening?

Van het binnenkort aflopen van de 'gentherapie-regeling'is dus sowieso geen sprake. Deze is al een hele tijd geleden ingetrokken.

De Europese verordening is in 2022 nog geldig. In Artikel 4 van deze verordening staat dat deze van toepassing is zolang de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) COVID-19 als pandemie bestempelt of zolang het Europees Parlement en de Raad erkennen dat er een noodsituatie op het gebied van volksgezondheid is, als gevolg van COVID-19.

De verordening is opgesteld zodat er in alle EU-lidstaten kan worden teruggegrepen op dezelfde regels. Omdat het gebruik van ggo’s complex is, en aan veel regels gebonden, kon het voor ontwikkelaars van medicijnen en vaccins lastig zijn om hun klinische proeven uit te voeren. Zeker als ze dit in meerdere landen wilden doen. Dit werd door deze verordening versimpeld. Overigens komt in de verordening nergens het woord 'gentherapie' voor.

De boostercampagne

Volgens het huidige plan van het Ministerie van Volksgezondheid zou iedereen die daarvoor in aanmerking komt, voor eind januari 2022 zijn derde coronaprik kunnen hebben gehaald. Dat betekent niet dat de boostercampagne daarna stopt. Mensen die zich nu voor de eerste of tweede keer laten vaccineren, moeten drie maanden wachten op een derde prik. Ook wie na de laatste vaccinatie nog positief is getest op corona, moet drie maanden wachten op een nieuwe prik. In het voorjaar zal de vaccinatiecampagne dus doorgaan.

Boosterprikken zijn geen gentherapie

Naast dat de regeling waar op Facebook en Twitter naar wordt verwezen al maanden geleden is ingetrokken, is deze ook niet van toepassing op de boostervaccins. Iedereen die in aanmerking komt voor een boostervaccinatie, krijgt een mRNA-vaccin.

Dpa toonde eerder al aan dat deze mRNA-vaccins niet onder de definitie ‘gentherapie’ vallen. De vectorvaccins van AstraZeneca en Janssen kunnen hier onder bepaalde definities nog wel onder worden geschaard. Dat komt omdat deze vaccins gebruik maken van genetische manipulatie van een adenovirus.

Bij mRNA-vaccins is dit niet het geval. Hier wordt wel een stukje genetisch materiaal van het virus gebruikt, maar dit wordt niet gemodificeerd. Dit is dus geen ggo, en valt daarmee ook niet onder de regeling die online wordt aangehaald. Bovendien kan geen enkel goedgekeurd coronavaccin het menselijk DNA aanpassen of aantasten.

(Stand van zaken: 22/12/2021)