Stratosferische ballonnen bestaan en satellieten vliegen in de ruimte

Een Facebookgebruiker deelt kort na elkaar drie berichten (hier, hier en hier) die over satellieten gaan. De foto's zouden satellieten tonen die aan ballonen worden opgelaten. Het neergestort toestel in de video zou ook een satelliet zijn. De begeleidende tekst bij de video stelt dat satellieten niet in de de ruimte vliegen, maar hoog in de lucht aan ballonen. Daarom zou NASA ook de grootste afnemer van helium ter wereld zijn. 

Beoordeling

De beelden in deze posts tonen allemaal stratosferische ballonnen. Dit zegt dus niets over hoe satellieten in de ruimte worden gebracht. Dat kan enkel met raketten. 

Feiten

Om te bepalen of een satelliet überhaupt in de ruimte vliegt of niet is het belangrijk te weten wat een satelliet juist is en waar de ruimte begint. 

Volgens NASA is een satelliet een maan, planeet of machine die rond een planeet of ster draait in de ruimte ('in orbit'). Al het beeldmateriaal in deze posts gaat duidelijk over artificiële satellieten, gemaakt door mensen.

Er is geen duidelijke eensgezindheid over waar de atmosfeer van de aarde eindigt en de ruimte begint. Een vaak aangehaalde grens is de Kármán lijn, op honderd kilometer hoogte (62 mijl). Dit is min of meer de hoogte waarop traditionele vliegtuigen niet meer kunnen vliegen omdat de lucht te ijl is. 

In de VS bezien het leger en de Federal Avaiation Administration eenieder die hoger als tachtig kilometer (50 mijl) gaat als astronaut. En voor NASA is 122 kilometer (76 mijl) de hoogte waarop een voorwerp in de aardse atmosfeer terugkeert. 

Beeldmateriaal

Het beeldmateriaal toont allemaal satellieten aan ballonen. In de post met zes foto's zien we de lancering van een weerballon door NASA in Nieuw-Zeeland (video) op foto een, vier en zes. Deze ballon vloog op 33.5 km hoogte. 

De derde foto in het rijtje is een foto van de Sunrise 1. Dit is een weerballon die op 37 km hoogte vliegt.

De tweede foto toont Chileense politieagenten die onderzoek doen naar de balloncrash van het Project Loon van Google. Dit was een project om via ballonnen overal ter wereld internet aan te bieden. Deze ballonnen vlogen zo'n 20 kilometer hoog. Meerdere ballonnen van dit project kwamen ongecontroleerd terug op de grond. (hier, hier en hier)

Ook de video in de post is van een neergestorte ballon van Project Loon, zoals Metabunk al aantoonde in 2017. 

De vijfde foto toont de lancering van het Stratospheric Terahertz Observatory (video in artikel). Dat wordt met een ballon tot 36.5 kilometer hoogte gebracht (120.000 voet) en wordt gebruikt om kometen te observeren.

In de post met het bijschrift "Starlink" zijn drie foto's zichtbaar.
Starlink is een rij van kleine satellieten die in lage baan om de aarde draaien (550 kilometer). De foto rechtsonder is daadwerkelijk een opname van deze 'starlinktrein'. Het lijkt dan ook alsof de twee andere foto's de lancering van deze satellieten tonen, aangezien er zo veel ballonnen tegelijk worden opgelaten.

De twee andere foto's hebben echter niets met Starlink te maken. Wat de lancering van vele ballonnen lijkt te zijn is in realiteit een 'timelapse'-foto van de lancering van één ballon om het gat in de ozonlaag te meten, tot ongeveer 30 kilometer hoogte.

Stratosferische ballonen zijn geen satellieten

Alle beelden - behalve die van de starlinktrein aan de nachthemel - die gedeeld worden tonen dus objecten die tussen de 20 en 37 kilometer hoogte vliegen, veel te laag voor de ruimte. Het zijn dan ook geen satellieten, volgens de definities van hierboven. Eerder zijn het stratosferische ballonnen, aangezien de laag waar ze vliegen, de stratosfeer wordt genoemd. Het hoogst dat zo'n stratosferische ballon al geraakt is, is 53 kilometer hoog.

Het bestaan van deze stratosferische ballonnen is natuurlijk geen bewijs dat alles wat we satellieten noemen, eigenlijk aan ballonnen in de lucht hangt. 

Het klopt wel dat NASA de grootste verbruiker van helium ter wereld is. NASA gebruikt al deze helium echter niet alleen voor ballonnen, maar ook in het gebruik van raketten. 

Ballonnen zelf geraken niet in de ruimte, omdat ze stoppen met stijgen eens de lucht te ijl wordt. En om in een baan om de aarde te geraken, is het ook niet genoeg om enkel de juiste hoogte te bereiken. Een object moet snel genoeg gaan om niet terug naar de aarde te vallen en traag genoeg om niet de ruimte in geschoten te worden. Dit is een soort 'permanent vallen'. 

Tot op heden zijn raketten de enige manier om objecten in een baan om de aarde te brengen. Het eerste door mensen gemaakte object dat in een baan om de aarde draaide was de Russische satelliet Spoetnik in 1957.

(Stand van zaken: 22.11.2021)