Mysteryshoppers controleren op naleving leeftijdsgrens alcohol en tabak

Op Facebook gaat een screenshot rond van een advertentie voor de functie van ‘mysteryshopper' (hier en hier; hier en hier gearchiveerd). Volgens de eerste gebruiker is dat een andere benaming "voor een burger die in het geheim informatie verstrekt aan instanties". Hij trekt de vergelijking met de DDR en ziet het als "weer een aanwijzing dat we hard op weg zijn naar een totalitaire controlestaat". Bij de andere gebruiker staat er in de screenshot al een tekst bij die stelt dat 16- en 17-jarigen nu door de overheid worden "gerekruteerd om te controleren op handhaving vd (sic) regels". Volgens de gebruiker is het daarmee "terug naar de jaren ‘30".

Beoordeling

De berichten zijn behoorlijk overtrokken. Het gaat hier om een vacature voor het controleren op de naleving van de leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol en tabak, waar minderjarige mysteryshoppers doorgaans voor ingezet worden. Dat is niet iets van deze tijd, maar bestaat al veel langer.

Feiten

Uit de advertentie blijkt dat het bedrijf op zoek is naar minderjarigen (16 en 17 jaar oud) die met controleurs op pad gaan naar "verschillende evenementen, festivals en/of horeca", waar gekeken zal worden of men zich aan de wet- en regelgeving houdt. Maar volgens de gebruikers op Facebook is er iets anders aan de hand: deze jongeren worden door de overheid gerekruteerd, wat een aanwijzing zou zijn dat er een dictatuur in het verschiet ligt.

Zogeheten mysteryshoppers bestaan echter al langer. Zie bijvoorbeeld dit artikel uit 2005. Het concept zou geïntroduceerd zijn in de jaren ’40, toen vooral door banken. Sinds de aanpassing van de drank- en horecawet in 2013 worden mysteryshoppers in Nederland voornamelijk ingezet om te controleren op de naleving daarvan. Ze kunnen inderdaad voor de overheid in de vorm van lokale gemeenten werken, maar daar blijken wel ingewikkelde voorwaarden aan verbonden te zijn.

Een andere optie is dat mysteryshoppers worden ingehuurd door onafhankelijke onderzoeksbureaus, zoals in dit en dit voorbeeld. Supermarkten huren ook zelf mysteryshoppers in om te zien hoe hun eigen personeel de regels omtrent alcohol- en tabaksverkoop naleeft, zoals blijkt uit deze advertentie van uitzendbureau YoungCapital. Minderjarige mysteryshoppers controleren dus simpelweg of er geen alcohol of tabak aan hen wordt verkocht. Het heeft niets met de naleving van de coronaregels te maken, zoals in sommige commentaren bij de posts wordt gesuggereerd.

Hetzelfde geldt voor de advertentie die wordt aangehaald op Facebook. De vacature is terug te vinden op deze pagina van MB-ALL, een bedrijf dat gespecialiseerd is op het gebied van veiligheid en leefomgeving en bijvoorbeeld ook opleidingen tot buitengewoon opsporingsambtenaar (boa) aanbiedt. Uit de volledige vacature blijkt dat het hier inderdaad gaat om het controleren op de naleving van de leeftijdsgrens bij de verkoop van alcohol en tabak.

Uit het uittreksel blijkt bovendien dat het hier gaat om een besloten vennootschap. Dat maakt dat dit bedrijf geen overheidsinstantie is. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat de mysteryshopper van MB-ALL komt te werken voor gemeenten.

De toekomst laat zich uiteraard niet voorspellen, maar als het inhuren van mysteryshoppers betekent dat er een autoritair regime aan zit te komen, dan duurt dat wel al sinds het einde van het vorige autoritaire regime halverwege de jaren ’40. Minderjarige mysteryshoppers worden vooral ingezet voor de naleving van de regels omtrent de verkoop van alcohol en tabak.

(Stand van zaken: 02/10/2021)