'Planning' voor loslaten coronavirusvarianten is uit de duim gezogen

"De nieuwe varianten staan al te trappelen," schrijft een Facebookgebruiker bij een foto van een schema (hier gearchiveerd). Op het schema zijn de uitgeschreven letters uit het Griekse alfabet te zien, beginnende met delta. Daarnaast staan de maanden van juni 2021 tot februari 2023, met het kopje 'Lanzamiento' (lancering) erboven. Ook zijn de logo’s van Johns Hopkins University, het World Economic Forum, de Wereldgezondheidsorganisatie en de Bill & Melinda Gates Foundation naast de tabel geplaatst. "Misschien wel handig om te weten welke varianten ze nog gepland hebben voor ons," schrijft een andere Facebookgebruiker (hier gearchiveerd).

Beoordeling:

De tabel is verzonnen en geen daadwerkelijke planning voor het loslaten van nieuwe varianten van het coronavirus. Het World Economic Forum, de Wereldgezondheidsorganisatie en de Bill & Melinda Gates Foundation laten weten dat de tabel niet van hen is. Ook klopt er weinig van de 'planning'. Varianten met een latere datum bestaan in werkelijkheid al maanden. Virusmutaties zijn een natuurlijk fenomeen en lastig te voorspellen.

Feiten:

De logo’s naast de tabel lijken te suggereren dat deze organisaties iets te maken hebben met de gepresenteerde planning. Dat klopt niet, zo liet Het World Economic Forum in een mail aan dpa weten. "Dit is een nepdocument en heeft niets te maken met het World Economic Forum," zegt een woordvoerder. De WHO en de Johns Hopkins universiteit waren beiden niet bereikbaar om commentaar te geven op de rondgaande tabel.

De hoax dook eind juli wel al op in de Verenigde Staten en werd sindsdien ontkracht door meerdere factcheckorganisaties. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) liet eerder al aan Reuters en Factcheck.org weten dat de tabel niet van de organisatie is. Ook de Bill & Melinda Gates Foundation liet al aan de Amerikaanse factcheckers weten niets te maken te hebben met de tabel.

De Johns Hopkins universiteit reageerde niet op de wijdverspreide afbeelding. Op de website van de universiteit is de tabel echter niet te vinden. Ook is er geen andere link tussen Johns Hopkins en het schema te ontdekken. De universiteit doet wel onderzoek naar het erfelijk materiaal in het SARS-CoV-2-virus, om zo nieuwe varianten op te sporen.

Met de gepresenteerde planning zijn daarnaast ook een aantal dingen mis. Zo zou de deltavariant gepland staan voor juni 2021. Deze variant werd echter al voor het eerst in oktober 2020 in India gespot. Op 4 april 2021 werd het door de WHO geclassificeerd als Variant of Interest (VOI).

Virussen muteren erg vaak, maar niet iedere mutatie heeft directe gevolgen voor de eigenschappen van het virus of zorgen bijvoorbeeld dat deze meer besmettelijk is. De WHO heeft daarom twee classificaties voor virussen: VOI (Variant of Interest) en VOC (Variant of Concern). Een variant krijgt het label VOI als deze daadwerkelijk een eigenschap van het virus significant verandert, en als deze variant wordt gesignaleerd in verschillende COVID-19 clusters, in verschillende landen. Een variant kan daarna nog doorgroeien tot een VOC, dus een variant waar extra zorgen over zijn. Deze varianten zorgen onder andere voor een ander klinisch ziektebeeld dan eerdere versies van het virus deden. Op basis van of de WHO een variant als VOI of VOC heeft gelabeld, kunnen deze extra goed worden gemonitord.  

Ook de eta-, jota-, kappa- en lambdavarianten die in het schema een latere 'lanceringsdatum' opgeplakt kregen, werden in werkelijkheid al eind 2020 op verschillende plekken in de wereld gesignaleerd, volgens de gegevens van de WHO. Volgens nextstrain.org, een database waar de virusvarianten en de verspreiding ervan worden bijgehouden, bestaan ook de epsilon- en thetavariant al.

Deze planning is dus onzin en bevat verschillende onjuistheden. Virussen muteren. Dat is een natuurlijk proces, en wordt niet gepland door mensen. Het SARS-CoV-2 virus doorstaat gemiddeld ongeveer twee genetische mutaties per maand. Voorspellen wanneer een nieuwe relevante mutatie de kop opsteekt, is lastig. Wetenschappers proberen momenteel wel om te voorspellen welke mutatie significant zal zijn en welke niet. Er blijft altijd onzekerheid inzitten, schrijft ook Ed Feil, professor in microbiële evolutie, in een artikel voor online wetenschapsplatform The Conversation.

(Stand van zaken: 09/08/2021)