Mensen zonder symptomen kunnen wel anderen besmetten, maar veel blijft onduidelijk

In een bericht op Facebook (hier gearchiveerd) wordt geclaimd dat een nieuwe studie zou aantonen dat mensen die geen symptomen hebben het coronavirus niet kunnen overdragen op anderen. Zij zouden ondanks een positieve testuitslag "geen énkel besmettingsgevaar" vormen.

Beoordeling:

Het bericht klopt niet. De onderzoekers waar men zich op baseert hebben iets totaal anders onderzocht. Zij deden geen onderzoek naar of asymptomatische mensen anderen kunnen besmetten, maar hebben slechts gekeken naar de CT-waardes in positieve PCR-tests. Bovendien kunnen mensen al zo’n twee dagen vóór het ontwikkelen van symptomen besmettelijk zijn.

Feiten:

Het bericht op Facebook is gebaseerd op een artikel van de Stichting Artsen Covid Collectief. In de titel stelt men dat uit onderzoek is gebleken dat mensen zonder symptomen geen enkel besmettingsgevaar vormen voor anderen. Dat doet overkomen alsof er onderzoek is gedaan naar of asymptomatische mensen met een positieve test anderen kunnen besmetten. Maar dat is niet zo. Bij het onderzoek waar men naar verwijst is enkel gekeken naar de CT-waardes van positieve testen in een testcentrum in Münster, Duitsland.

De onderzoekers (Stang et al.) hadden zelfs geen flauw idee of de testen die zij onderzochten van symptomatische of asymptomatische mensen waren: over deze informatie beschikten zij bij slechts 58 van de 4164 positieve tests. Dat is al een veel te klein aantal om conclusies te trekken, maar er is bovendien niet vastgesteld of deze personen besmettelijk waren of niet.

Later in het artikel ontkracht het Artsen Collectief haar eigen stelling uit de titel al: "Vertaald naar de praktijk betekent het dat van een grote meerderheid van de asymptomatische mensen (mensen zonder klachten) die positief scoren op hun coronatest, geen enkel besmettingsgevaar verwacht hoeft te worden." Het gaat hier dus al om de meerderheid van de asymptomatische mensen, niet om alle mensen zonder symptomen.

Dat zou kunnen kloppen, maar volgens het RIVM is nog niet helemaal bekend hoe lang een positief getest persoon precies besmettelijk kan zijn. Wel zegt het met zekerheid te kunnen stellen dat iemand al 1-2 dagen vóór het ontwikkelen van symptomen – en dus nog asymptomatisch zijnde – al het virus kan overdragen. Dat wordt onderschreven door dit Belgisch medisch-wetenschappelijk platform, op basis van een groot Schots onderzoek. Zij spreken zelfs over 2-3 dagen vóór symptomen, maar geven eveneens aan dat er nog veel onduidelijk is.

Wat wel duidelijk is, is dat dit nieuwe onderzoek uit Münster daar geen verandering in brengt. Het Artsen Collectief komt tot conclusies die hier niet uit te trekken zijn en die het zelf ook nog eens in het eigen artikel ontkracht. "Geen énkel besmettingsgevaar" is een zeer misleidende titel.

Maar wat werd er wel onderzocht?

Om te begrijpen wat Stang et al. wel hebben onderzocht, is het goed om eerst even uiteen te zetten wat CT-waardes exact zijn. Het RIVM legt dit op haar website uit. Om met een PCR-test een coronabesmetting aan te tonen wordt een stukje afgenomen genetisch materiaal gekopieerd en vermeerderd met de polymerase-kettingreactie (PCR). Dit gebeurt net zo lang tot het PCR-apparaat een positieve uitslag detecteert. De CT-waarde staat voor hoe vaak (hoeveel cycli) het materiaal gekopieerd moest worden voordat het virus gedetecteerd wordt.

Een lage CT-waarde betekent dat het virus snel gevonden werd, en dus waarschijnlijk in grote hoeveelheid aanwezig was in het lichaam. "Bij een hoge Ct-waarde waren er minder virusdeeltjes in het monster aanwezig, waardoor er veel cycli nodig waren om het virus aan te tonen," aldus het RIVM.

Stang et al. gaan ervanuit dat iemand met een CT-waarde onder de 25 een veel grotere kans heeft besmettelijk te zijn dan iemand met CT-waarde van 25 of hoger. Dat doet men op basis van dit onderzoek gepubliceerd op een website van de Britse overheid. Hier staat deze constatering weliswaar in de conclusies, maar er wordt in geen geval uitgesloten dat iemand met een CT-waarde van boven de 25 tóch besmettelijk kan zijn.

Dat in combinatie met hun eigen resultaten dat zo’n 60% van de onderzochte positieve PCR-tests een CT-waarde van boven de 25 had, doet Stang et al. concluderen dat het waarschijnlijk is dat de meerderheid van mensen met een positieve PCR-test helemaal niet besmettelijk is. Het is mogelijk, maar absoluut onbewezen.

Er is immers ook als het gaat om de CT-waarde in relatie tot de besmettelijkheid nog veel onduidelijk. Prof. dr. Marc Bonten, verbonden aan de Universiteit Utrecht, schreef in september 2020 dat mogelijkerwijs mensen met een CT-waarde van boven de 29 niet langer besmettelijk zijn. Dat zou dan, met de resultaten uit Münster, weer betekenen dat slechts 30% van de positieve PCR-tests afkomstig is van niet besmettelijke personen. Echter waarschuwt Bonten expliciet dat dit getal van 29 niet met zekerheid te constateren is.

Weer een ander onderzoek komt tot de bevinding dat pas bij een CT-waarde van boven de 35 de kans op besmetting terugloopt tot zo’n 8%. Kortom: we weten het niet. Het RIVM hanteert een CT-waarde van 35 als norm: bij alle testen die hoger uitvallen, kijkt men handmatig naar of de persoon als positief moet worden aangemerkt of niet. Voorheen lag die drempel bij een CT-waarde van 30; in dit document legt het RIVM, naar aanleiding van een vraag van Tweede Kamerlid Wybren van Haga, uit waarom dit is veranderd.