Claims over verwacht aandeel gevaccineerden in derde golf VK missen veel context

Op Facebook wordt een foto gedeeld (hier gearchiveerd) met daarin beweringen over de coronasituatie in Engeland. Volgens een officieel document van de Engelse overheid zou in augustus een heropleving van zowel ziekenhuisopnames als sterfgevallen aanstaande zijn en zal deze gedomineerd worden door volledig gevaccineerden. Zo’n 60 à 70% van de door de derde golf getroffen mensen zouden al twee doses van het coronavaccin hebben gekregen, wordt uit het document geciteerd.

Beoordeling:

Het document wordt eenzijdig geïnterpreteerd en de constateringen op Facebook missen dan ook een flinke portie context. De reden dat de groep mensen met twee prikken het aantal ziekenhuisopnames en overlijdens domineert, is omdat deze groep veel groter is dan het aantal mensen dat nog niet gevaccineerd is. Relatief gezien hebben ongevaccineerden een veel groter aandeel in de verwachte derde golf.

Feiten:

Factcheckers van Full Fact deden eerder al onderzoek naar soortgelijke claims en concludeerden dat deze de plank missloegen. Het document waaruit geciteerd wordt blijkt wel echt, maar dateert al van 31 maart 2021. Het is niet geschreven door de Engelse overheid, zoals ten onrechte wordt beweerd, maar door de operationele subgroep van de Scientific Pandemic Influenza Group on Modelling (SPI-M-O). Dat is een adviesorgaan dat modellen opstelt die vergelijkbaar zijn met die van het Nederlandse RIVM. Daarmee adviseert het de regering van het Verenigd Koninkrijk.

In het rapport staat op pagina 10 inderdaad dat de heropleving van ziekenhuisopnames en stergevallen gedomineerd zal worden (60 à 70%) door mensen die twee doses van het vaccin hebben gekregen. Het volgende stukje wordt in de foto op Facebook echter niet correct overgenomen. 'Uptake' betekent hier niet ziekenhuisopname, maar inname van het vaccin. Wat er dus staat is dat dit komt omdat de groepen die het meeste risico lopen bij een besmetting, tevens de groepen zijn die al twee doses van het vaccin hebben ontvangen.

De SPI-M-O vervolgt door te stellen dat mensen die een heel slecht immuunsysteem hebben, ondanks dat ze al gevaccineerd zijn, nog steeds hoger risico kunnen lopen op een coronabesmetting dan ongevaccineerde individuen. Dat zijn namelijk vaak veel jongere, gezondere mensen, die pas later het vaccin ontvangen. De coronavaccins beschermen grotendeels, maar niet voor de volle 100%. Bij het citaat van pagina 10 staat nog dat hier verder over zal worden uitgeweid in paragraaf 55 en 56.

Wie daarheen scrollt, ziet onder andere een grafiek met een prognose van hoe de situatie in juli tot en met september zal zijn. Hier is het aandeel volledig gevaccineerden in de hospitalisaties en overlijdens inderdaad groot. In de begeleidende tekst staat echter dat hierbij de verwachting dat tegen die tijd het overgrote merendeel van de bevolking gevaccineerd is, is meegenomen. Er wordt expliciet aangegeven dat het niet komt omdat het vaccin ineffectief is, maar omdat zoveel mensen het dan al hebben ontvangen.

Ongevaccineerden lopen meer kans op ziekenhuisopname

Kijk bijvoorbeeld eens naar de leeftijdsgroep van boven de vijftig. In het Verenigd Koninkrijk zijn dat in totaal ruim 25 miljoen mensen. Er wordt vermeld dat er in dit model vanuit wordt gegaan dat 95% (23.750.000) van deze groep volledig gevaccineerd is, en slechts 5% (1.250.000 mensen) niet. Het aandeel gevaccineerden van deze groep is volgens de verwachtingen van de SPI-M-O goed voor zo’n 60% van de ziekenhuisopnames. Het aandeel niet-gevaccineerden van deze leeftijdsgroep voor zo’n 20%. Dat lijkt veel minder, maar is het niet.

Stel dat er in totaal een miljoen mensen in het ziekenhuis liggen. 600.000 mensen (60%) zijn hiervan dan boven de vijftig jaar en volledig gevaccineerd, 200.000 mensen (20%, op basis van de grafiek) zijn van dezelfde leeftijdsgroep maar niet gevaccineerd. 600.000 mensen is op een groep van 23.750.000 echter maar 2,5% van het totaal, waar 200.000 op 1.250.000 een aandeel van liefst 16% bedraagt. Het aandeel van de niet-gevaccineerde groep is dus, volgens de verwachtingen, eigenlijk veel groter.

In absolute aantallen zijn er inderdaad veel meer slachtoffers die al twee prikken gehad hebben, maar alleen omdat er veel meer mensen wel dan niet gevaccineerd zijn. Op Facebook wordt het rapport dus zeer eenzijdig geïnterpreteerd en missen de constateringen een flinke portie context. Ook is het document al enigszins gedateerd en niet afkomstig van de Engelse overheid, zoals wordt beweerd, maar van een adviesorgaan genaamd Scientific Pandemic Influenza Group on Modelling.