Afbeelding toont oogbehandeling in Egyptische oudheid

Slaven in het oude Egypte zouden zijn gestraft met het doorbreken van hun "bloed-encefalitisklier", met onomkeerbare schade tot gevolg. Die klier zou de valse holte van de neus van de "mondantaholte" scheiden en zou een obstakel vormen voor allerlei virussen, bacteriën en vervuiling. Althans, dat wordt beweerd op sociale media (hier gearchiveerd). De tekst is vergezeld van een tekening op papyrus waarbij een man een stok in de neus van een andere man lijkt te duwen.

Beoordeling

De afbeelding toont een oogbehandeling tijdens de Egyptische oudheid en geen straf voor slaven. In de bijhorende tekst slaan de gebruikte termen op niets. Het bericht is dan ook fout.

Feiten

De afbeelding toont helemaal geen slaaf die gestraft wordt, maar een oogbehandeling. De foto is te zien op de website van Getty Images. De tekening op papyrus toont hoe de linkse man een stok nabij het oog van de gehurkte man rechts houdt. Het opschrift vermeldt dat het hier om een oogarts gaat die een patiënt behandelt. Dezelfde afbeelding en beschrijving zijn ook terug te vinden in een Engelstalig academisch artikel.

Het beeld maakt deel uit van een groter geheel: een fresco dat de verschillende stadia van de bouw van het graf van Ipuy toont. Arbeiders boren, meten en bouwen en worden behandeld na arbeidsongevallen. Een genezer kan dus een vreemd voorwerp uit het oog van een arbeider halen. Op de versie in hoge resolutie van Getty is duidelijk te zien hoe de stok wijst naar het oog van de gehurkte man en niet naar of in zijn neus. Er is niets dat wijst op een straf waarbij de hersenen met opzet beschadigd worden.

De medisch lijkende termen die de afbeelding vergezellen blijken niet te kloppen. Google-zoekopdrachten voor de termen "mondantaholte" en "bloed-encefalitisklier" of "hemato-encefalitisklier" leveren helemaal niets op. Mogelijk werd de tekst meermaals automatisch vertaald waardoor de woorden onherkenbaar werden.

Encefalitis, of hersenontsteking, bestaat wel. Daarbij is het hersenweefsel ontstoken. Verschillende virussen, en uitzonderlijk ook een bacterie, kunnen het veroorzaken. Soms is het relatief onschuldig maar het kan ook hersenfuncties beschadigen of dodelijk aflopen.

Normaal functioneert de bloed-hersenbarrière als 'ingebouwd beveiligingssysteem' van de hersenen tegen zulke onstekingen. In die zin vervult het wel de functie die wordt toegeschreven aan de "bloed-encefalitisklier" in de tekst. Sinds het begin van de pandemie circuleert het hardnekkige gerucht dat het wattenstaafje van een PCR-test die barrière doorboort en beschadigt. Dat klopt niet, zoals dpa al weerlegde in een factcheck.