E-mails van Anthony Fauci laten zien hoe beleid verandert met nieuwe wetenschappelijke data

Toen begin deze maand duizenden emails van Amerikaans immunoloog dr. Anthony Fauci openbaar werden gemaakt, zorgde dit voor vragen en kritiek. Ook in Nederland trekken mensen inmiddels conclusies uit de verschillende mailwisselingen. In een facebookbericht dat al meer dan 160 keer werd gedeeld, staan een aantal beweringen op een rij. De mails van Fauci zouden onder andere bewijzen dat hij "het Wuhan-lab" financierde, wist dat "het Wuhan-Lab" "het V" maakte en uitbracht, dat maskers niet werkten, dat hydroxychloroquine wel werkt, dat hij loog over asymptomatische verspreiding en wist dat lockdowns niet nodig waren.

Beoordeling

De e-mails van en naar dr. Anthony Fauci tonen niet aan dat Fauci 'wist dat het virus in een lab was gemaakt', dat maskers niet werkten of dat hydroxychloroquine wél werkt en dat hij dit bewust achterhield. De vrijgegeven mails geven wel inzicht in hoe iemand van standpunt kan veranderen, en hoe beleid kan veranderen, op basis van nieuw wetenschappelijk bewijs. De beschuldigingen jegens Fauci worden gedaan zonder rekening te houden met de tijd waarin de mails werden verstuurd. Er was destijds nog veel minder wetenschappelijke informatie rondom COVID-19 beschikbaar, en ook nu is er nog van alles onduidelijk en onbewezen.

Feiten

Op 1 juni 2021 bleek dat The Washington Post en Buzzfeed emails van dr Anthony Fauci in de openbaarheid hadden gekregen via de Freedom of Information Act (FOIA). Via deze weg kunnen burgers of journalisten inzage krijgen in documenten van de verschillende Amerikaanse overheidsinstellingen. Het is te vergelijken met de Wet openbaarheid van bestuur (wob) in Nederland. Fauci is het hoofd van de Amerikaanse National Institute of Allergy and Infectious Diseases en medisch adviseur van de Amerikaanse president.

Via de FOIA kreeg The Washington Post mails van Fauci van maart en april 2020 te zien. Buzzfeed deed een verzoek tot inzage van de mails van januari tot juni 2020. Deze 3234 pagina’s aan correspondentie zijn openbaar. Delen van de documenten zijn onleesbaar gemaakt. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om e-mailadressen en telefoonnummers, maar ook een deel van de inhoud van de berichten is niet leesbaar.

De lab-theorie

De Nederlandse facebookpost maakt een aantal claims rondom de theorie dat het SARS-CoV-2 virus afkomstig is uit een lab in Wuhan, en dat Fauci hiervan op de hoogte zou zijn. Niet alleen zou hij hebben geweten dat het 'Wuhan-lab’' het 'V' maakte en 'uitbracht', maar hij zou dit lab ook financieren. De Facebookgebruiker specificeert nergens waar ‘V’ voor staat, maar gezien de context lijkt dit virus te betekenen. Waarmee wordt gedoeld op het SARS-CoV-2 virus.

In het begin van 2020 had Fauci inderdaad mailwisselingen waarin de mogelijkheid dat dit coronavirus in een lab is gemaakt werd besproken. Op 31 januari 2020 deelde Anthony Fauci een artikel over de mogelijke oorsprong van het coronavirus met onder meer bioloog Kristian Andersen. Het artikel bespreekt dat het virus erg lijkt op een virus dat in vleermuizen voorkomt en dat het van een dier op een mens kan zijn overgegaan. Het bespreekt ook de hypothese dat COVID-19 in een Chinees lab ontstond.

Andersen reageerde op deze mail dat hij en een team kritisch naar de oorsprong van het virus aan het kijken waren. Maar Andersen noteerde wel een opmerkelijke structuur in dit virus. "De ongebruikelijke kenmerken van het virus zijn maar een heel klein deel van het genoom (minder dan 0,1%), dus men moet heel goed naar alle sequenties kijken om te zien dat sommige kenmerken er (mogelijk) ontworpen uitzien." Maar, voegt Andersen toe, er moet eerst beter naar gekeken worden. Daarom kan zijn mening hierover nog veranderen.

En veranderen deed het. Op 17 maart 2020 publiceerden Andersen en zijn collega’s een artikel in Nature Medicine over de oorsprong van SARS-CoV-2. De conclusie van dit artikel was dat een laboratorium-scenario niet het meest plausibel was en dat er meer bewijs was voor de hypothese dat het virus een natuurlijke oorsprong heeft.

De wetenschapper reageerde veelvuldig op deze verandering van standpunt op Twitter. Zijn twitteraccount is echter verwijderd. Diverse tweets van de wetenschapper werden wel gearchiveerd. Op 2 juni 2021 reageerde hij nog op beweringen dat hij onderdeel was van een 'massive cover-up' omdat de uitspraken die hij in de mail aan Fauci deed zo verschillen van de resultaten die uiteindelijk in zijn artikel verschenen. "Ik weet dat het heel saai is, maar het is geen ‘massive cover-up'," schrijft hij. "Het is gewoon wetenschap. Saai, ik weet het." Uit de data bleek iets anders dan wat hij in eerste instantie had verwacht.

Fauci deed in de beschikbare emails tevens nooit zelf de harde uitspraak dat het virus in een lab werd ontwikkeld. Het is daarnaast belangrijk om de mails in de juiste tijdsgeest te zien. Eind januari 2020 was er nog weinig bekend over dit nieuwe coronavirus. Door de maanden heen konden wetenschappers steeds meer data verzamelen, waardoor conclusies kunnen veranderen.

Er is nog steeds geen sluitend bewijs dat SARS-CoV-2 inderdaad een natuurlijke oorsprong heeft, noch dat het in een lab is ontwikkeld. Geen van de hypotheses is dus volledig uit te sluiten. Zeggen dat Fauci 'wist dat het in een lab was gemaakt' klopt in deze context niet. Dit is ook niet uit de mails af te leiden. Hierin werden enkel de verschillende hypotheses besproken. De wetenschap is er simpelweg nog niet met zekerheid over uit wat de oorsprong van het virus is.

In een interview met CNN op 3 juni 2021 zei Fauci dat hij open blijft staan voor alle hypotheses, en dat er nog steeds onderzoek moet worden gedaan naar de oorsprong. "Ik geloof nog steeds dat de meest waarschijnlijke oorsprong een overgang van dier op mens is. Maar tegelijk blijf ik openstaan voor de theorie dat het mogelijk een lablek is geweest." De theorie dat het virus werd verspreid door middel van een lablek wordt inmiddels weer serieus onderzocht.

Dan de vraag of Fauci het lab in Wuhan financierde. Hierover wordt niet gerept in de emails. Ook is er geen directe financiering van Fauci naar een lab in Wuhan. Zeggen dat de e-mails dit bewijzen klopt dus niet. Er is wel een link tussen de NIH (het instituut waar Fauci werkt) en een bedrijf dat EcoHealth Alliance heet. Dit bedrijf doet onder andere onderzoek naar virussen en ontving tussen 2014 en april 2020 zo’n 3,7 miljoen dollar van de NIH. Ongeveer 600.000 dollar daarvan ging naar een partner: het Wuhan Institute of Virology.

Dit staat in direct verband met een vierde claim die op Facebook wordt gemaakt: Fauci kende de risico’s van 'Gain of Function'. Het antwoord daarop is waarschijnlijk: ja, hij kent die risico’s. Het is namelijk een controversiële techniek, ook onder wetenschappers. Een vorm van Gain-of-Function is research die een virus of bacterie meer besmettelijk kan maken, vooral bij mensen.

In de openbare emails wordt echter niet gesproken over deze research. Er is wel ophef over of het geld van de Amerikaanse NIH in Wuhan werd gebruikt voor dit type research. Het Amerikaanse instituut en EcoHealth Alliance ontkennen dit allebei.

De werking van maskers

De claims dat Fauci zou weten dat mondmaskers niet werken zijn sinds het openbaar maken van de emails breed verspreid. Ze berusten vaak op een mail van 5 februari 2020 van Fauci aan ene Sylvia Burwell. De dag ervoor vroeg Sylvia bij Fauci na of zij een mondmasker moest dragen tijdens haar vliegreis. Fauci reageerde dat maskers dienen om te voorkomen dat geïnfecteerde personen anderen besmetten, en dat de maskers die in de winkel te koop zijn niet werken om het virus buiten te houden. "Ik raad niet aan dat je een masker draagt, vooral omdat je naar een gebied gaat met een laag risico," schreef Fauci.

De timing van deze mail is de sleutel. Begin februari had de WHO COVID-19 nog niet uitgeroepen tot pandemie en dacht men dat het virus zich vooral verspreidde via druppels en oppervlakten, in plaats van tussen personen. Het advies van het Amerikaanse Center for Disease Control (CDC) om een gezichtsmasker te dragen ging pas in op 3 april 2020. Net als in Nederland, was er in de Verenigde Staten lange tijd onduidelijkheid en discussie over de effectiviteit van gezichtsmaskers. De motivatie hierachter was dat het masker kan helpen om verspreiding tegen te gaan als je wel besmet bent, maar geen symptomen vertoont.

Ook in het interview wat Fauci op 3 juni aan CNN gaf, reageert hij op zijn advies van februari 2020 om geen masker te dragen. "Wat je in januari en februari weet als wetenschappelijk feit geeft richting aan wat je mensen adviseert en je beleid. Wanneer je in maart, april en mei meer informatie verzamelt, pas je je advies hierop aan." Volgens Fauci had hij iets anders aan de vrouw geadviseerd als ze destijds hadden geweten dat een groot deel van de besmettingen asymptomatisch was en dat maskers daarbij wel degelijk kunnen helpen. Maar zoals eerder al gezegd: wetenschappelijke conclusies en beleid veranderen wanneer er meer wetenschappelijke informatie beschikbaar komt.

De e-mails van Fauci bewijzen dus niet dat maskers niet werken. Ze laten alleen zien hoe een wetenschappelijk standpunt kan veranderen zodra er meer data over een bepaald onderwerp beschikbaar komt.

De werking van hydroxychloroquine

De volgende claim in het Facebookbericht is dat de mails zouden bewijzen dat Fauci wist dat hydroxychloroquine werkt. Ook hierbij is het moment waarop de mails werden uitgewisseld weer essentieel. Hij ontving en verstuurde inderdaad meerdere mails over dit onderwerp in de eerste helft van 2020. Hij loog daarentegen niet over de effectiviteit van het medicijn bij COVID-19.

In het begin van de pandemie was er over het algemeen hoop dat het medicijn zou helpen in de behandeling van COVID-19 patiënten. Ook bij Fauci. Deze hoop was vooral gebaseerd op twee kleine studies. Fauci hield daarom vol dat het bewijs dat het kon helpen nog incidenteel was en dat de voordelen van hydroxychloroquine pas kunnen worden bewezen als er resultaten zijn uit gerandomiseerde, gecontroleerde klinische studies.

De Amerikaanse medicijnautoriteit FDA gaf ook kort een tijdelijke vergunning af voor het gebruik van hydroxychloroquine bij COVID-19 patiënten, in de hoop dat het kon helpen. Deze werd in juni echter ingetrokken omdat uit onderzoeken bleek dat het onwaarschijnlijk was dat het medicijn echt effect had in het behandelen van COVID-19.

Net als bij de mondmaskers is er ook in het geval van hydroxychloroquine geen sprake van dat Fauci de waarheid verzweeg voor het publiek en zelf beter wist. Er werd simpelweg in eerste instantie gedacht dat hydroxychloroquine kon helpen, en later bleek deze hoop niet gegrond. Daarmee veranderde dan ook het standpunt van Fauci en het beleid van de gezondheidsinstanties.