Chemische stoffen in sneltest komen niet in het lichaam terecht

Een artikel van de website nieuwsbezorger.nl wijst lezers op de vermeende gevaren van sneltesten. Volgens het artikel wordt de giftige stof octyl-/nonylfenolethoxylaat hierin gebruikt. Deze informatie halen zij uit de bijsluiter van zo’n sneltest. Op sociale media gaat het verhaal ook rond. "Deze stof is extreem gevaarlijk voor mens en milieu," schrijft een man op Facebook bij de link naar het artikel. (hier gearchiveerd)

BEOORDELING: De bewering is gedeeltelijk fout. De chemische stoffen octylfenolethoxilaat en nonylfenolethoxilaat zijn inderdaad een onderdeel van de sneltest waarvan in het artikel de bijsluiter wordt gedeeld. In de kleine hoeveelheid waarin het wordt gebruikt, is het alleen niet gevaarlijk voor de gebruiker van de test. Daarnaast zitten de stoffen enkel in de buffervloeistof: die komt op geen enkel moment in het lichaam. De stoffen zijn in grotere doseringen wel schadelijk voor het milieu. De sneltest mag daarom niet in water of de natuur worden weggegooid. De stof is in deze context niet 'extreem gevaarlijk'. 

FEITEN: De bijsluiter bij het artikel is voor de sneltest van het merk Roche en komt van de website van apotheek Het Quadraat. In deze bijsluiter staat een waarschuwing over de stof Octyl-/nonylfenolethoxylaat: "Voor klanten in de Europese Economische Ruimte: bevat een zeer risicovolle stof (SVHC): Octyl-/nonylfenolethoxylaat. Alleen voor gebruik als onderdeel van een IVD-methode en onder gecontroleerde omstandigheden - volgens artikel 56.3 en 3.23 van de REACH-verordening."

De chemische stoffen octylfenolethoxylaat en nonylfenolethoxylaat zijn gemarkeerd als zorgwekkende stoffen door het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA). Dit betekent dat de ECHA er streng op toeziet hoe de stof wordt gebruikt. De ECHA heeft een lijst met stoffen die geleidelijk aan vervangen dienen te worden door minder gevaarlijke stoffen, wanneer dit technisch of economisch haalbaar is.

Octylfenolethoxylaten zijn inderdaad hormoonontregelende stoffen, zoals in het online artikel wordt gezegd. Dit werd aangetoond bij vissen. Er zijn daarom strenge milieu-eisen aan deze stof verbonden. Nonylfenolethoxylaten mogen sinds februari 2021 niet meer boven een bepaalde dosering worden gebruikt in textielproducten die in water worden gewassen. Voor beide stoffen zijn dus vooral de schadelijke effecten op het milieu redenen om het te markeren als een zorgwekkende stof. Beide stoffen zijn vervuilend en kunnen gevaarlijk zijn voor het ecosysteem als er veel van de stof in het water terechtkomt. In de bijsluiter van de sneltest staat daarom ook dat de stoffen niet in het milieu, de riolering of het water terecht mogen komen.

In de bijsluiter van de test van Roche staat ook dat de stof volgens de regels van de ECHA alleen gebruikt mag worden als onderdeel van de zogenaamde IVD-methode. Deze afkorting staat voor 'in vitro diagnostica'. Dit zijn testen waarmee monsters uit het menselijk lichaam worden genomen. Dit kan bloed of urine zijn, maar ook de neusmonsters die met de sneltest worden afgenomen vallen onder IVD. Het gebruik van de stoffen is in deze toepassing dus toegestaan.

De stoffen worden in de test gebruikt in de buffervloeistof, laat een woordvoerder van producent Roche weten aan dpa. Dit is een klein laagje vloeistof dat onderin het buisje zit waar het wattenstaafje in gaat, nadat iemand een neusswab heeft afgenomen. Het wattenstaafje dient een paar keer in het buisje te worden rondgedraaid en daarna te worden uitgeknepen, waardoor het teveel aan buffervloeistof in het buisje achterblijft. Hierna kunnen een paar druppels van de vloeistof op het testapparaat worden gedruppeld. Deze chemische stoffen komen dus niet in de neus terecht en kunnen hier dus geen schade veroorzaken. De vloeistof kan hooguit op de huid terechtkomen bij het druppelen op het testapparaat.

"De antigeen sneltest is geclassificeerd als veilig voor thuisgebruik," vertelt de Roche-woordvoerder. "De bufferoplossing die bij de test wordt geleverd is een chemische oplossing, maar de hoeveelheden in de oplossing zijn niet schadelijk voor iemand die de test gebruikt."

Ook het ministerie van Volksgezondheid zag geen bezwaren om deze sneltest een ontheffing te geven. Met deze ontheffing kan de test van Roche worden ingezet als zelftest. Voordat de aanvraag van Roche werd goedgekeurd, won het ministerie advies in bij de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Het RIVM beoordeelde hierbij ook de risico’s van de test. Zij kwamen niet tot de conclusie dat een van de stoffen in de test, in de aangegeven dosering, schadelijk zou zijn voor de persoon die de test gebruikt. De enige bezwaren van het RIVM hadden betrekking op de gebruiksaanwijzing. Met een aanpassing op dat vlak, werd de test veilig bevonden.

De chemische stoffen waar op de bijsluiter voor wordt gewaarschuwd komen dus niet in het lichaam terecht, als de test juist wordt uitgevoerd. In de kleine dosering en met juist gebruik is het niet schadelijk. Van onomkeerbare gevolgen voor het immuunsysteem of onvruchtbaarheid is hierbij dus geen sprake. De stoffen zijn wel schadelijk voor natuur en waterdieren. De test mag daarom ook niet in water worden weggegooid.

Over chemische stoffen in testen zijn vaker zorgen. Zo schreef dpa eerder al een factcheck over de kankerverwekkende stof ethyleenoxide. Dit wordt gebruikt op wattenstaafjes bij PCR-testen, maar ook hier geldt dat het in deze kleine hoeveelheid ongevaarlijk is.

---

Links:

Facebookpost: https://www.facebook.com/groups/169252717153999/permalink/954113925334537
(gearchiveerd: https://archive.ph/c38J2 )

Artikel: http://dpaq.de/LPiOh
(gearchiveerd: https://archive.ph/5oeKT )

Bijsluiter: http://dpaq.de/p0otI
(gearchiveerd: http://dpaq.de/MkmZy )

Over de apotheek: https://www.apotheekhetquadraat.nl/
(gearchiveerd: https://archive.ph/U56rA )

Over de ECHA: https://echa.europa.eu/nl/about-us
(gearchiveerd: https://archive.ph/F1RWN )

Over autorisatie gevaarlijke stoffen: https://echa.europa.eu/nl/substances-of-very-high-concern-identification-explained
(gearchiveerd: https://archive.ph/jdNva )

Over hormoonontregeling vissen: http://dpaq.de/3Q5gK
(gearchiveerd: https://archive.ph/ObDxu )

Over regulering in textiel: http://dpaq.de/ND1uT
(gearchiveerd: http://dpaq.de/me5BU )

Over schade aan milieu: https://core.ac.uk/download/pdf/58772737.pdf 
(gearchiveerd: http://dpaq.de/g05mO )

Over IVD: http://dpaq.de/E3pBK
(gearchiveerd: https://archive.ph/wB9ns )

Gebruiksaanwijzing test: http://dpaq.de/69n6a 
(gearchiveerd: https://archive.ph/zIRbp )

Ontheffing zelftest Roche: http://dpaq.de/JISu8
(gearchiveerd: https://archive.ph/4JfFZ )

Factcheck over ethyleenoxide: https://dpa-factchecking.com/netherlands/210329-99-11015/

---

Contact met het dpa-feitencheckteam: factcheck-netherlands@dpa.com