Tijdens een noodtoestand zijn verschillende ministers bevoegd

Een Nederlandse man waarschuwt in een video voor een eventuele noodtoestand in Nederland. Die zou afgeroepen worden naar aanleiding van de rellen over de coronamaatregelen. Als die noodtoestand er komt, is er maar één man die alle beslissingen mag nemen in het land: minister van Volkgsgezondheid Hugo de Jonge. Het filmpje werd al duidzenden keren bekeken en gedeeld op Facebook (gearchiveerd).

BEOORDELING: De beweringen in de video zijn bijna volledig fout. Hoewel een noodtoestand juridisch mogelijk is in Nederland, kan die niet zomaar worden afgeroepen. Er is nooit slechts één minister bevoegd om alle beslissingen te nemen, en wat ze kunnen beslissen is ook beperkt.

FEITEN:

Het is mogelijk om een noodtoestand uit te roepen in Nederland. De Grondwet laat dat in artikel 103 toe. De precieze voorwaarden regelt de Grondwet niet, die staan in de Coördinatiewet Uitzonderingstoestanden (CWU). Er moet sprake zijn van 'buitengewone omstandigheden'. Met andere woorden: een situatie waarin de normale wettelijke bevoegdheden niet volstaan.

De regering kan de noodtoestand uitgeroepen (en opheffen) bij koninklijk besluit. De Staten-Generaal in verenigde vergadering (de Eerste en Tweede Kamer die samen vergaderen) beslissen of de noodtoestand voortduurt, en hoe lang. Er zijn twee opties: een beperkte of algemene noodtoestand.

Maar wat kan de regering dan zoal doen? Mogen ze 'alles' bepalen, zoals de man in de video zegt? Nee. De bevoegdheden van de regering tijdens een noodtoestand zijn verregaand, maar niet eindeloos. Wat wel en niet kan wordt opgelijst in de CWU, zowel voor een beperkte (lijst A) als algemene noodtoestand (lijst B). De bevoegdheden zitten dus verspreid over een aantal andere wetten.

In die opgelijste wetten staat dan weer wie de beslissingen mag nemen. Het is onmogelijk dat minister de Jonge "alles mag bepalen" zoals in de video wordt gezegd. Afhankelijk van waarover de specifieke wet gaat is een andere relevante minister bevoegd. Zo wordt in de noodwet voedselvoorziening vooral de minister van Landbouw vermeldt, en in de noodwet geneeskundigen de minister van Volksgezondheid.

Zo is het in theorie mogelijk dat tijdens een algmene noodtoestand de minster van Justitie besluit om mensen te interneren als er een gegrond vermoeden is dat ze een gevaar vormen voor de openbare veiligheid en orde. Die maatregelen is wel aan strikte voorwaarden verbonden. Een minister van Gezondheid heeft er niets mee te maken. Minster de Jonge kan dus quasi onmogelijk mensen in kampen opsluiten, in tegenstelling tot wat de man in de video zegt.

Maar een noodtoestand inroepen is omslachtig. Daarom neemt de regering tijdens de coronapandemie op een andere manier de nodige maatregelen. Ze maken gebruik van 'normale' wetten zoals de Wet Publieke Gezondheid. Er is ook de tijdelijke coronawet, die momenteel als hoofdzakelijke juridische basis dient voor de coronamaatregelen.

---

Links:

Facebookpost: https://www.facebook.com/bianca.vanveen.9/videos/vb.100009833250772/1353731258297970/(gearchiveerd: http://dpaq.de/ofvKO)

Gearchiveerde video: http://dpaq.de/luCcy

Art. 103 Grondwet: https://www.denederlandsegrondwet.nl/9353000/1/j9vvkl1oucfq6v2/vkjaj9cxsbx4#:~:text=De%20Oorlogswet%20voor%20Nederland%20regelt,noodtoestand%20zijn%20eveneens%20wettelijk%20geregeld. (gearchiveerd: http://dpaq.de/8Unow)

Wet Publieke Gezondheid: https://wetten.overheid.nl/BWBR0024705/2021-01-09 (gearchiveerd: http://dpaq.de/GgWjw)

Coördinatiewet Uitzonderingstoestanden: https://wetten.overheid.nl/BWBR0007981/2018-01-01 (gearchiveerd: http://dpaq.de/GgWjw

Tijdelijke coronawet: https://wetten.overheid.nl/BWBR0044337/2020-12-01 (gearchiveerd: http://dpaq.de/HH35s)

Over het Nederlandse staatsnoodrecht: https://www.tweedekamer.nl/downloads/document?id=2605ebad-11cd-4f79-9990-c0e394dbb95a&title=Artikel%20%27Het%20Nederlandse%20staatsnoodrecht.%20Wat%20te%20doen%20met%20de%20EHBO-trommel%20die%20niet%20op%20orde%20is%3F%27%20uit%20Nederlands%20Juristenblad%20d.d.%208%20mei%202020.pdf (gearchiveerd: http://dpaq.de/uHXBB)

---

Contact met het dpa-feitencheckteam: factcheck-netherlands@dpa.com