Besmet en besmettelijk zijn twee verschillende dingen

De PCR test zou eindelijk ontmaskerd zijn als larie en apekool door virologe Marion Koopmans. Zij zou hebben toegegeven dat een PCR test niet aantoont dat je besmet bent. Dat beweren meerdere Facebookgebruikers, vaak gedeeld samen met deze video (gearchiveerd: hier en hier).

BEOORDELING: De bewering is fout en de uitspraken van Koopmans werden verdraaid. Zij sprak over besmettelijkheid, niet besmetting.

FEITEN: De basis van het gerucht is een videofragment, dat dan weer afkomstig is van een aflevering van de podcast Virusfeiten van NPO Radio 1. Daar is Koopmans regelmatig te gast.

In het bewuste fragment zegt ze: "De PCR toont aan of je het virus RNA hebt. En of dat virus RNA in een virusdeeltje zit wat nog intact is en ook besmettelijk is, of dat het gewoon restjes erna zijn (...) dat onderscheid zie je niet. Het is minder geschikt om te zeggen je bent besmettelijk." 

Een besmetting wordt aangetoond door de aanwezigheid van virale DNA, hetgeen een PCR test kan bepalen. Met andere woorden: het is vrij eenvoudig om te kijken of er een besmetting is (geweest). Maar daaruit kan je niet noodzakelijk weten of die persoon besmettelijk is. Dat is wat Koopmans zegt. De uitspraak die haar in de mond wordt gelegd is dan ook fout. Op geen enkel moment zegt ze "het zegt niet of je besmet bent" zoals de titelkaart van de flink bekeken video zegt.

In weze gaat het hier om het verschil tussen de termen besmetting en besmettelijkheid. Die twee zijn namelijk niet hetzelfde. Kort samengevat: iedere besmettelijke persoon is besmet, maar niet iedere besmette persoon is besmettelijk.

"Besmettelijkheid gaat over of iemand een ander kan aansteken", zegt ook dr. Jeroen van Kampen, microbioloog aan het Rotterdamse Erasmus UMC. "Mensen kunnen lang positief blijven met de PCR test als ze COVID-19 hebben, langer dan dat ze besmettelijk zijn."

Over de besmettelijkheid van COVID-19, en vooral hoe lang die duurt, is er meer onduidelijkheid. Uit onderzoek dat van Kampen deed bleek dat de graad van besmettelijkheid ook kan afhangen van hoe zwaar iemand ziek was. "Mensen met zeer ernstige COVID-19, die bij voorbeeld zijn opgenomen op de IC, blijven langer infectieus dan iemand met milde klachten." Ernstig zieken bleven vaak tot 15 dagen na de eerste ziektedag besmettelijk.

Een vooraf gezond iemand met milde klachten zal minder lang besmettelijk zijn, dat bevestigt ook prof. dr. Mariet Feltkamp van het Leidense UMC. "De besmettelijke periode duurt bij hen ongeveer een week vanaf de eerste symptomen," vertelt ze. Maar vanaf wanneer je besmettelijk bent verschilt van persoon tot persoon. "Een precies tijdstip is er niet op te plakken, maar je kan zeggen dat iemand 1 tot 2 dagen voor de eerste symptomen al besmettelijk is," zegt Feltkamp.

Maar hoe kan je dan zien of iemand infectieus virus bij zich heeft en dus besmettelijk is? "Een viruskweek is een goede test. Daarbij meng je patiëntmateriaal met cellen waarin SARS-CoV-2 kan repliceren. het nadeel is dat het lang duurt, minimaal een week, en er een speciaal labo voor nodig is dat niet elk ziekenhuis heeft," zegt van Kampen. Niet erg handig dus. "Maar de PCR-test kan dat ook goed voorspellen, door te kijken naar de hoeveelheid viraal genetisch materiaal dat aanwezig is." Daar gaat het dus over de Ct-waarde, en dat is ook waarover microbioloog aan het UMC Utrecht Marc Bonten schrijft in een artikel, dat dpa al eerder vermeldde in een factcheck over PCR-tests.

Tenslotte is er nog een derde manier om besmettelijkheid in te schatten. "Zodra een patiënt neutraliserende antistoffen aanmaakt is de kans dat je infectieus virus bij je hebt zeer laag,' vertelt van Kampen. "Er zijn commerciële serologie testen die goed de aanwezigheid van neutraliserende antistoffen spotten. Die gebruiken wij nu ook in het Erasmus MC om patiënten veilig uit isolatie te halen."

De PCR-tests blijven een object van focus en kritiek van coronasceptici. Dpa schreef er al meerdere factchecks over. Zo zijn ze geschikt als testmiddel voor COVID-19, ze kunnen verschillende virussen van elkaar onderscheiden en vals-positieve uitslagen zijn zeer zeldzaam.

---
Links:

Facebookpost I: https://www.facebook.com/blckbxnews/posts/124181689506727 (gearchiveerd: http://dpaq.de/WaoKF)

Facebookpost II: https://www.facebook.com/onafhankelijkepersnederland/posts/194289962311295 (gearchiveerd: http://dpaq.de/r4Gzz)

Video BLCKBX: https://youtu.be/flsF7trvq2c

Podcastaflevering Virusfeiten van 26/11/2020 (NPO Radio 1): https://www.nporadio1.nl/podcasts/virusfeiten/435705-4-blijvend-moe-na-corona-misschien-helpt-een-aspirientje

Videofragment podcast Virusfeiten (gearchiveerd: http://dpaq.de/cVPVs )

Over prof. dr. Mariet Feltkamp (UMC Leiden): https://www.lumc.nl/org/mm/medewerkers/90407035243344 (gearchiveerd: http://dpaq.de/eWfvs)

Over prof. dr. Jeroen van Kampen: https://www.erasmusmc.nl/nl-nl/patientenzorg/laboratoriumspecialisten/kampen-van-jeroen (gearchiveerd: http://dpaq.de/j8IrV)

Andere dpa-factchecks over de PCR tests:

https://dpa-factchecking.com/netherlands/200724-99-913833/

https://dpa-factchecking.com/netherlands/200818-99-214466/

https://dpa-factchecking.com/netherlands/201013-99-923989/

Onderzoek prof. Van Kampen over besmettelijkheid bij COVID-19: https://amazingerasmusmc.nl/actueel/hoelang-is-een-covid-19-patient-besmettelijk/ (gearchiveerd: http://dpaq.de/xAWCU)

Artikel over fout-positieve uitslagen in Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde: https://www.ntvg.nl/artikelen/covid-19-een-fout-positieve-pcr-testuitslag/volledig (gearchiveerd: http://dpaq.de/blVHy)

---
Contact met het dpa-feitencheckteam: factcheck-netherlands@dpa.com