Fel gedeeld interview van gezondheidscoach bevat onwaarheden over vaccinatie

Op sociale media gaat een interview van de Nederlandse radio-dj en presentator Giel Beelen viraal. In het programma Kukuru nodigde hij gezondheidscoach Jesse van der Velde uit om te praten over het coronavirus. Tijdens het interview zegt van der Velde onder meer dat het onmogelijk is om een vaccin te ontwikkelen, omdat virussen zich steeds muteren. Ook zou het SARS-CoV-2-virus in april niet meer hetzelfde virus zijn als in maart. Ten slotte zou het vaccin tegen de Mexicaanse griep een groot drama zijn geweest, met tal van klachten en bijwerkingen. Maar wat klopt er precies van zijn uitleg?

BEOORDELING: In zijn betoog haalt gezondheidscoach Jesse van der Velde enkele onwaarheden aan. Het houdt geen steek dat je geen vaccins kan ontwikkelen omdat virussen telkens muteren. Het klopt evenmin dat het vaccin voor het Mexicaans griepvirus een drama was met veel klachten en bijwerkingen. Tenslotte zijn de beweringen over social distancing ook niet wetenschappelijk gestaafd.

FEITEN: Allereerst is het belangrijk om te vermelden dat Jesse van der Velde het recht heeft om zijn mening te uiten over het beleid dat gevoerd wordt rond de heersende pandemie. Om die mening te staven, beroept hij zich echter op misleidende en foute informatie. Ook is het duidelijk dat presentator Giel Beelen enkele keren de opmerkingen van van de Velde in vraag stelt, maar hem toch aan het woord wil laten.

Van der Velde begint zijn betoog door te zeggen dat men al 30 jaar lang een vaccin probeert te ontwikkelen voor het griepvirus, terwijl dat eigenlijk onmogelijk is. Hij voegt eraan toe dat virussen constant muteren: "Wetenschappelijke studies lieten in april zien dat de stam van het virus niet meer hetzelfde was als in maart." Maar die uitspraken – zowel over het griepvirus als over virusmutatie – gaan regelrecht in tegen al het wetenschappelijk onderzoek naar de doeltreffendheid en effectiviteit van het influenzavaccin. Virologen en vaccinologen reageren dan ook verontwaardigd: "De man weet duidelijk niet waarover hij praat", zegt dokter Piet Maes, viroloog aan de KU Leuven.

Volgens Maes klopt het dat virussen muteren, maar gebeurt dat wel aan een specifieke snelheid. "Dat kan je modeleren en zo indien nodig telkens opnieuw een werkend vaccin ontwerpen. Om te stellen dat het SARS-CoV-2-virus in april niet meer hetzelfde is als dat van in maart, is wel erg straf." Dokter Maes wordt bijgestaan door collega-viroloog Prof. Dr. Steven Van Gucht, hoofd van de dienst Virologie bij het Belgische instituut Sciensano. "Virusmutatie hoeft geen probleem te zijn. We weten van coronavirussen dat het vrij stabiele virussen zijn, die weinig variëren en muteren."

Volgens Van Gucht is het SARS-CoV-2-virus dat uitbrak in Wuhan in december al een beetje veranderd ten opzichte van het virus dat we nu kennen, maar die mutaties hebben geen effect op de herkenning van ons immuunsysteem. "Daar moeten we ons dus zeker ook geen zorgen bij maken." Volgens Maes en Van Gucht is het dus onjuist en misleidend om te zeggen dat je geen vaccin zou kunnen ontwerpen omdat de SARS-CoV-2-virusstam in april verschilt van die in maart.

Verder maakt van der Velde een vergelijking met het Mexicaanse griepvirus uit 2009. "Het vaccin tegen de Mexicaanse griep was een drama met heel veel bijwerkingen en klachten", stelt hij. Ook daar is niets van waar. De Mexicaanse griep (H1N1pdm09) wordt tot op heden nog steeds gebruikt in de ontwikkeling van het influenzavaccin tegen de seizoensgriep. "Als daar werkelijk zoveel bijwerkingen en klachten over zouden bestaan, dan hadden we dat intussen wel geweten", gaat Dr. Maes verder. "Daar klopt dus ook helemaal niets van." Er is ook geen wetenschappelijk onderbouwd bewijs van een veelvoud aan klachten en bijwerkingen van de Mexicaanse griep. Rapporten over de doeltreffendheid van het vaccin bestaan dan weer wel.

Van der Velde haalt ook de "netto statistieken" aan om uit te leggen dat er geen groot verschil is met het griepseizoen in 2017 en 2018. Volgens Loes Hartman, communicatieverantwoordelijke bij het RIVM, bewijs je daar in principe niets mee. "In een griepseizoen kijken we niet naar de sterfte, maar naar de oversterfte: hoeveel mensen sterven er meer dan dat we hadden verwacht. Als we die statistieken gaan vergelijken, dan zien we dat de oversterfte tijdens de piek van de corona-pandemie in Nederland vele malen hoger is dan bijvoorbeeld tijdens de griepepidemie aan het begin van 2018." Kortom, ook die vergelijking is niet helemaal terecht. Het klopt dat de meest kwetsbare populatie dezelfde is als die van het griepseizoen, omdat dat typisch is aan virale infecties. Dat geldt niet enkel voor de griep van 2017 – 2018.

Tenslotte is de kwestie rond de social distancing ook niet volledig gefundeerd. In voorgaande factchecks legde professor Bert Blocken, hoogleraar bouwfysica aan de KU Leuven en TU Eindhoven uit dat er geen eenduidig antwoord bestaat op die kwestie. "Je kan geen sluitend bewijs vinden voor waarom een bepaalde korte afstand zou volstaan. Er zijn tal van scenario’s waarbij anderhalve meter afstand niet volstaat of waarbij één meter wel genoeg is." Volgens Blocken gaat het daarom eerder om een compromis tussen veiligheid en een praktisch haalbare afstand die in veel gevallen groot genoeg is.

Het RIVM voegt daaraan toe dat het vooral een kwestie is over grote en kleine druppels. "Grotere druppels komen minder ver en slaan neer binnen ca. anderhalve meter", vult Loes Hartman aan. "Kleinere druppels blijven langer in de lucht zweven en komen mogelijk verder. Het is op dit moment alleen nog niet duidelijk of die kleine druppels (of aerosolen) die in de lucht blijven hangen een rol spelen bij de verspreiding van het nieuwe coronavirus."

---

Links:

Interview Jesse van der Velde: https://video-ams4-1.xx.fbcdn.net/v/t39.24130-2/10000000_183475666500602_7957785055581090990_n.mp4?_nc_cat=100&_nc_sid=985c63&efg=eyJ2ZW5jb2RlX3RhZyI6Im9lcF9oZCJ9&_nc_ohc=AzELyN82nyIAX_6VGNY&_nc_ht=video-ams4-1.xx&oh=2efb92a78f111d04474b91660a197e55&oe=5F64FAAC (gearchiveerd: http://dpaq.de/cXDer)

Bericht op Facebook: https://www.facebook.com/Giels/posts/10158475093212674 (gearchiveerd: http://dpaq.de/aPwBw)

Blog Jesse van der Velde: https://jessevandervelde.com/category/blog/ (gearchiveerd: http://dpaq.de/Nu2YD)

Studie influenza 1: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29373086/ (gearchiveerd: http://dpaq.de/bdmRv)

Studie influenza 2: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25728134/ (gearchiveerd: http://dpaq.de/TEltG)

Influenzavaccin Zorginstituut Nederland: https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/i/influenzavaccin (gearchiveerd: http://dpaq.de/pV16g)

BBC over Virusmutatie SARS-CoV-2: https://www.bbc.com/news/health-53325771 (gearchiveerd: http://dpaq.de/MdkEL)

Pagina Dr. Piet Maes: https://rega.kuleuven.be/cev/zoonotic-infectious-diseases-unit/TeamMembers/00040919/view?sortby=scdate&pubsonpage=10&pubtype=presentation (gearchiveerd: http://dpaq.de/MwBh5)

Pagina Prof. Dr. Steven Van Gucht: https://www.sciensano.be/nl/people/steven-van-gucht (gearchiveerd: http://dpaq.de/jCoXp)

Mexicaanse griep RIVM: https://www.rivm.nl/mexicaanse-griep-risicoperceptie-bij-bevolking-eigen-maatregelen-en-vertrouwen-in (gearchiveerd: http://dpaq.de/LCOwp)

Influenza A vaccin 2020: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31987689/ (gearchiveerd: http://dpaq.de/EiCGB)

The New England Journal of Medicine over influenza A vaccin: https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/nejmoa1008553 (gearchiveerd: http://dpaq.de/Ovf31)

Monitoring sterftecijfer Nederland: https://www.rivm.nl/monitoring-sterftecijfers-nederland (gearchiveerd: http://dpaq.de/k5qmo)

Pagina Prof. Bert Blocken: https://www.tue.nl/en/research/researchers/bert-blocken/ (gearchiveerd: http://dpaq.de/HiPOG)

RIVM verspreiding: https://www.rivm.nl/coronavirus-covid-19/verspreiding (gearchiveerd: http://dpaq.de/AaDZU)

---

Contact met het dpa-feitencheckteam: factcheck-netherlands@dpa.com