Wetenschappers maken duidelijk: coronavirus niet afkomstig uit laboratorium

In diverse posts op Facebook wordt beweerd dat het nieuwe coronavirus, dat COVID-19 veroorzaakt, door mensen is gemaakt om als biologisch wapen te worden gebruikt. Dat zou in een laboratorium vlakbij het Chinese Wuhan kunnen zijn gebeurd, waar de epidemie begon.

Dit soort samenzweringstheorieën wordt snel populair. Volgens een op 8 april gepubliceerde opiniepeiling gelooft bijna een derde van de volwassen Amerikanen dat de ziekteverwekker opzettelijk in een laboratorium is gekweekt (http://dpaq.de/0vie5).

BEOORDELING: Fout. Gerenommeerde wetenschappers vinden deze verklaring volstrekt niet plausibel.

FEITEN: Inderdaad is nog niet definitief vastgesteld hoe precies de eerste mens met het nieuwe coronavirus is besmet. Maar al snel na de uitbraak eind december 2019 in China werd duidelijk: de ziekteverwekker is een variant uit de al decennia bekende groep van de coronavirussen. Al lang weten experts dat deze erg snel muterende virussen tussen dieren of van dier op mens kunnen worden overgedragen.

Ondertussen heeft de wetenschap vooruitgang geboekt: half maart publiceerden de Zweedse microbioloog Kristian Andersen en een groep andere onderzoekers hun analyse van de corona-familie (http://dpaq.de/itJ4i). Het team heeft doelgericht de vraag onderzocht of het virus misschien kunstmatig is geproduceerd.

Hiervoor deden zij onderzoek naar de zogeheten spike-proteïnes, die uit de oppervlakte van het virus steken. De ziekteverwekker gebruikt deze stekels om zich aan menselijke cellen in long en keel vast te klampen en er vervolgens binnen te dringen. Het onderzoek toonde twee belangrijke verschillen aan tussen het SARS-CoV-2-virus, dat COVID-19 veroorzaakt, en andere virussen van de corona-familie: vereenvoudigd gezegd heeft de proteïne een andere structuur en een andere samenstelling van aminozuren.

De onderzoekers benadrukken dat het nieuwe virus weliswaar op basis van de onderzochte kenmerken bijzonder makkelijk menselijke cellen kan binnendringen. Maar dat mechanisme is niet zo optimaal vormgegeven als men bij een door mensen gemaakt biologisch wapen zou verwachten. "Dit is sterk bewijs dat SARS-CoV-2 niet het product van een manipulatie is", concludeert de analyse.

Daarnaast is helemaal niet plausibel waarom men SARS-CoV-2 uit een tot nu toe voor mensen onschadelijk virus zou hebben ontwikkeld en niet uit al lang bekende gevaarlijke corona-varianten zoals MERS of SARS. Daarom is voor de wetenschappers het laboratorium-scenario geen voor de hand liggende verklaring.

Voor hen is alleen natuurlijke overdracht op de mens aannemelijk: òf het virus is rechtstreeks door vleermuizen overgedragen òf met een andere diersoort als tussenliggend station. Het is nog onduidelijk of SARS-CoV-2 al voor de overstap zo muteerde dat het menselijke cellen makkelijker kan aanklampen – of pas later toen het al onopgemerkt onder mensen circuleerde.   

Ook de Berlijnse viroloog Christian Drosten en bijna dertig andere onderzoekers en wetenschappers hebben de theorie van de laboratorium-herkomst scherp veroordeeld in een begin maart gepubliceerd artikel (http://dpaq.de/QHXbW): "Wetenschappers uit tal van landen hebben het genoom van de ziekteverwekker (...) geanalyseerd, en zij komen met overweldigende meerderheid tot de conclusie dat dit coronavirus afkomstig is van wilde dieren, net zoals veel andere nieuwe ziekteverwekkers."

De Chinese autoriteiten gaan ervan uit dat de virussen aanvankelijk zijn verspreid door de verkoop van wilde dieren op de markt van de metropool Wuhan die als eerste werd geraakt. Veel van de eerste infecties zijn daar naartoe herleid. Volgens een studie van Chinese wetenschappers is het ook mogelijk dat de markt niet de oorspronkelijke besmettingsbron is, maar dat het virus van elders daar terecht is gekomen (http://dpaq.de/I7cl2).

---

Links:

Opiniepeiling van Pew Research over de herkomst van het nieuwe corona-virus, gepubliceerd op 8 april 2020: https://www.pewresearch.org/fact-tank/2020/04/08/nearly-three-in-ten-americans-believe-covid-19-was-made-in-a-lab/ (gearchiveerd: http://dpaq.de/7DmOI)

Kristian Andersen op de website van het Scripps Institute: https://www.scripps.edu/faculty/andersen/
(gearchiveerd: http://archive.vn/ZboEg)

Artikel van het team van Andersen over de oorsprong van SARS-CoV-2 van 17 maart 2020: https://www.nature.com/articles/s41591-020-0820-9 (gearchiveerd: http://archive.vn/xw8Yu)

Statement van Drosten e. a. over de oorsprong van het nieuwe corona-virus van 18 februari 2020: https://www.thelancet.com/action/showPdf?pii=S0140-6736%2820%2930418-9 (gearchiveerd: http://archive.vn/vbpsj)

Artikel in vakblad over de markt in Wuhan als beginpunt uitbraak, gepubliceerd op 26 januari 2020: https://www.sciencemag.org/news/2020/01/wuhan-seafood-market-may-not-be-source-novel-virus-spreading-globally (gearchiveerd: http://archive.vn/hx2Fs)

Video van "Klaagmuur TV" met foute beweringen over oorsprong van corona: https://www.youtube.com/watch?v=aYISLhLKXUw (gearchiveerd: http://archive.vn/Oehf3)

Facebook-posts over nieuw corinavirus als biologisch wapen:

https://www.facebook.com/search/top/?q=laboratorium%20corona%20biologisch%20wapen&epa=SEARCH_BOX (gearchiveerd: http://dpaq.de/BllIw)

https://www.facebook.com/nico.karssemeijer.3/posts/2664478290438420 (gearchiveerd: http://archive.vn/66R3f)

https://www.facebook.com/sandra.willems.SQ/posts/10157537991203173 (gearchiveerd: http://archive.vn/wrtof)

https://www.facebook.com/hekdenbosch/photos/a.842700759111195/2749132038468048/?type=3&theater (gearchiveerd: http://archive.vn/L5oyE)

---

Contact met het dpa-feitencheckteam: factcheck-netherlands@dpa.com