Zwitserland beveelt vaccin aan voor kwetsbaren deze herfst

Zet Zwitserland nu nog de bocht in wat de betreft de coronavaccins? Op X, het voormalige Twitter, doet in ieder geval het gerucht de ronde dat het land coronavaccins niet langer aanbeveelt met het najaar voor de deur. Zwitserland zou ook artsen aansprakelijk stellen voor schadelijke bijwerkingen. Het verhaal wordt ook als waar verspreid op Facebook, maar waarom duikt het nu plots op?

Beoordeling

Zwitserland beveelt de najaarsvaccinatie tegen corona aan bij risicogroepen en bij sommige zwangere vrouwen. Dat er geen aanbeveling voor de gehele bevolking meer is, ligt aan de hoge vaccinatiegraad en de lage circulatie van het virus. Er is dus geen sprake van een gewijzigde attitude tegenover het vaccin. De aansprakelijkheidsregels rond vaccinatieschade zijn nog steeds dezelfde als aan het begin van de pandemie. 

Feiten

Het bericht op X is ondertussen verwijderd. Het dateerde van 24 september 2023 en gebruikte als bron een Oostenrijks artikel van de website Exxpress, dat al sinds 7 april 2023 online staat. Het klopt inderdaad dat het Bundesamt für Gesundheit (BAG) en Eidgenössische Kommission für Impffragen (EKIF), die over Zwitserse vaccinatievraagstukken gaan, in hun advies op 3 april zeggen dat er er geen aanbeveling is voor vaccinatie tegen COVID-19. 

De aangehaalde reden is de lage viruscirculatie en hoge vaccinatiegraad in de Zwitserse bevolking. Het uitblijven van de aanbeveling heeft dus niets te maken met een probleem met het vaccin. Het document stelt duidelijk dat het advies enkel geldt voor de lente en zomer van 2023. Het is dan ook misleidend om dit advies eind september als nieuws te delen. Dit advies kreeg overigens een update op 19 juni. Ook hier blijft een algemene aanbeveling tot vaccinatie achterwege. 

Een nieuw advies voor de herfst en winter staat sinds 2 oktober online. Risicogroepen worden aangeraden zich te laten vaccineren. Dat is volgens het BAG de beste manier om ernstige ziekte te vermijden. Ook zwangere vrouwen worden aangeraden zich te laten vaccineren als de behandelende arts dit in individuele gevallen aangewezen vindt.

Maar ook voor het nieuwe advies online stond, was al te lezen op de site van BAG dat een najaarsvaccinatie wordt aanbevolen aan risicogroepen. De Zwitserse strategie lijkt sterk op die van Vlaanderen. Ook hier is de vaccinatie voor het najaar volledig vrijwillig, maar voor risicogroepen wordt het wel sterk aanbevolen. 

Aansprakelijkheid

Hoe zit het dan met de aansprakelijkheid in het geval van vaccinatieschade? Volgens het artikel van Exxpress zouden fabrikanten van vaccins zich in hun contract met de Zwitserse staat van elke verantwoordelijkheid hebben laten ontslaan. Hierdoor zou elke aansprakelijkheid bij de artsen liggen.

In Zwitserland gelden voor schade na vaccinatie tegen corona dezelfde regels als bij andere medicijnen. Er kunnen drie instanties aansprakelijk gehouden worden: de fabrikant, de vaccinerende instantie en eventueel de overheid. Over de aansprakelijkheid in Zwitserland schreef Deutsche Presse-Agentur al eerder.

Of de overheid aansprakelijk is, wordt geregeld in de Epidemieënwet. Schadevergoeding kan enkel gevraagd worden aan de overheid als die niet al elders (bij de fabrikant of vaccinerende instantie) is gehaald. Het is dus een laatste stap. Het is ook een voorwaarde dat de vaccinatie door de overheid aanbevolen is. Vanaf 2 oktober kan dit dus nog steeds voor mensen die tot een risicogroep behoren en in specifieke gevallen zwangere vrouwen. 

De aansprakelijkheid van de vaccinerende persoon (artsen, medisch personeel,...) wordt bij de coronavaccins op dezelfde wijze geregeld als eender welk vaccin. De arts moet zich houden aan de zorgplicht: de arts of medisch verantwoordelijke moet zich goed informeren en ook de patiënt moet voldoende geïnformeerd worden over potentiële voor- en nadelen om een keuze te kunnen maken. De toediening van het vaccin dient correct te gebeuren. 

Zolang deze voorwaarden vervuld zijn en de arts of medische verantwoordelijke zich laat leiden door de recentste wetenschappelijke inzichten en adviezen, zal deze niet aansprakelijk zijn. Dat wordt hoe dan ook geval per geval beslist door een rechter. Artsen kunnen dus aansprakelijk gesteld worden, maar enkel als ze inbreuk plegen tegen de zorgplicht.

Geheime contracten

Of de fabrikant aansprakelijk kan gesteld worden voor vaccinatieschade, wordt geregeld in de Wet Productaansprakelijkheid. De fabrikant is aansprakelijk als een fout in een door hen verkochte product tot schade leidt. Als de fout echter niet kon worden ontdekt vanwege de stand van wetenschap en techniek op het moment dat het product in de handel werd gebracht, is er geen aansprakelijkheid. 

De Zwitserse pers berichtte al in 2020, in aanloop naar de eerste vaccinatiecampagne, dat de fabrikanten van de vaccins probeerden hun verantwoordelijkheid te ontlopen. Het is volgens de Zwitserse wet echter onmogelijk dat de fabrikanten niet aansprakelijk zouden zijn voor hun product. 

Wat wel kan is dat in de contracten tussen fabrikant en overheid een clausule is opgenomen dat de staat elke compensatie die de fabrikant moet betalen terugbetaalt. Deze contracten zijn geheim, dus met honderd procent zekerheid valt dit niet te bevestigen. Maar hoe dan ook blijven fabrikanten aansprakelijk, ze zouden gewoon geen financiële schade kunnen lijden. 

Aansprakelijkheid bij vaccinatieschade in België wordt geregeld via de Wet betreffende de vergoeding van schade als gevolg van gezondheidszorg. Wie in België bijwerkingen na vaccinatie heeft, kan dit melden bij het FAGG. Het Fonds voor de medische ongevallen (FMO) staat patiënten bij met advies en het eventueel verkrijgen van een schadevergoeding.

(Stand van zaken: 02.10.2023)