Grafeen en 5G komen niet voor in video met misleidend trucje

Stap 1: neem een hoopje grafeen en leg er een telefoon naast. Stap 2: bel met de telefoon en kijk hoe de straling ervoor zorgt dat het grafeen alle kanten op kronkelt. Dit experiment, dat zou moeten aantonen welke invloed 5G-straling op grafeen heeft, doet momenteel online de ronde. Op Facebook wordt gesuggereerd dat grafeen in vaccins zou zitten, waardoor de gevolgen van 5G-straling op een gevaccineerd lichaam niet te overzien zouden zijn. Gelukkig voor de gevaccineerden zitten er toch een aantal gaten in deze conclusie. 

Beoordeling

De video toont niet de interactie tussen 5G en grafeen. De beelden staan al online van voor de uitrol van het 5G-netwerk en het beïnvloede materiaal is geen grafeen. Waarschijnlijk gaat het om een trucje met een magneet onder tafel. Er zit bovendien ook geen grafeen in de goedgekeurde coronavaccins.

Feiten

Met behulp van een reverse image search vindt Deutsche Presse-Agentur (dpa) een vroege versie van de beelden terug op YouTube. Daar staat de video al sinds januari 2015 met zowel een Russisch als Engelse titel. Die stellen beide dat de video de invloed van een mobiele telefoon op magnetisch erts toont. 

Aangezien de eerste 5G-netwerken pas in 2018 het licht zagen, en in Rusland pas in 2021, kan de video onmogelijk tonen wat de invloed van 5G zou zijn. De telefoon in de video is de Nokia Asha 501. Dit model ondersteunt niet eens 3G of 4G, dus al zeker niet 5G. 

Magnetisch erts

In de video is er geen sprake van dat de metalen schilfers op tafel grafeen zouden zijn. In de titel op YouTube wordt gesproken over 'Magnetic Ore'. De verteller heeft het in het Russisch over 'магнитной рудой', wat in het Nederlands zoveel betekent als 'magnetisch erts'.

Welk metaal het vijlsel of poeder exact is, valt niet met honderd procent zekerheid te zeggen, maar de term grafeen valt niet. Dat is ook logisch, want grafeen is van nature niet magnetisch (maar kan het wel gemaakt worden). 

Het lijkt dat het hier eerder over een type ijzerpoeder gaat, bijvoorbeeld magnetiet. De Russische krant Komsomolskaja Pravda schreef in februari 2015 over de video en onderzocht hoe het effect tot stand kwam. Het magnetisch erts zou niet beïnvloed worden door de telefoon, maar door een magneet, verstopt onder de tafel. Het is dus een misleidend trucje. Hetzelfde trucje is bij dit speelgoed te zien.

Geen grafeen in coronavaccins

Op de video is dus geen grafeen te zien. Op Facebook wordt gesuggereerd dat grafeen wordt ingespoten bij mensen. Dit verwijst naar het al vaak ontkrachtte gerucht dat er grafeen of grafeenoxide in de coronavaccins zou zitten. Dpa schreef al meerdere factchecks over dit onderwerp met telkens dezelfde conclusie: er zit geen grafeen of grafeenoxide in de coronavaccins die momenteel goedgekeurd zijn in de Europese Unie. Ook over video's die volgens sociale mediagebruikers grafeenoxide zouden tonen, maar in werkelijkheid iets helemaal anders laten zien, schreef dpa in het verleden al.

5G en elektromagnetische straling

Dat de telefoon in de video niet compatibel is met 5G werd hierboven al duidelijk. Maar wat is 5G eigenlijk en waarom roept het zo'n weerstand op? Het is de vijfde generatie van standaarden voor draadloze communicatie, die moet toelaten grotere hoeveelheden data sneller te versturen.

Mobiele telefoons communiceren, net als vele andere elektronische apparaten, via radiogolven. Deze golven zijn deel van het elektromagnetisch spectrum, een verzameling van elektronische en magnetische straling of golven, die in een vacuüm aan lichtsnelheid reizen. De intensiteit van deze straling wordt uitgedrukt in de frequentie van de golven, met als eenheid hertz (Hz). Zichtbaar licht zit op dit spectrum, maar ook nucleaire straling.

Ioniserende en niet-ioniserende straling

Elektromagnetische straling kan onderverdeeld worden in ioniserende en niet-ioniserende straling. De eerste, waarvan X-rays een voorbeeld zijn, kunnen DNA beschadigen, en bijvoorbeeld kanker veroorzaken. Niet-ioniserende straling kan DNA niet aantasten. Radiogolven zitten volledig in het niet-ioniserende deel van het elektromagnetisch spectrum. 

Net als 2G, 3G en 4G maakt 5G gebruik van een deel van de frequentie van radiogolven op dit spectrum. 5G opereert in drie 'banden': laag, midden en hoog. De lage en middenband zitten in gelijkaardige frequenties als de voorgaande generaties, van ongeveer 600 MHz tot 6 GHz. Het nieuwe aan 5G is de hoge band, die opereert rond 24 tot 39 GHz, ineens een stuk meer. 

5G verschilt dus wel degelijk substantieel van de voorgaande generaties, maar zit nog ruimschoots in het niet-ioniserende deel van het elektromagnetische spectrum. Het valt dan ook binnen de limieten die de International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP) als veilig ziet.

Consensus en verder onderzoek

Het klopt dat er nog volop onderzoek gedaan wordt naar de gevolgen van 5G, maar bewijs van schadelijke effecten is er momenteel niet. De consensus is dat radiogolven van mobiele telefoons, en dus ook 5G, niet schadelijk zijn voor de mens. De Vlaamse overheid volgt deze consensus, maar benadrukt dat het de wetenschappelijke ontwikkelingen opvolgt.

Sommige wetenschappers stellen wel dat er behoedzaam moet omgegaan worden met de uitrol van het netwerk, omdat het te vroeg is om alle gevolgen te kennen. De video die gedeeld wordt op Facebook toont in ieder geval niet wat die mogelijke gevolgen kunnen zijn.

(Stand van zaken: 26.09.2023)