Ceauşescu werd in 1989 wel degelijk geëxecuteerd

Waarschuwing: de pagina's waarnaar in dit artikel gelinkt wordt, kunnen schokkende beelden bevatten.

Een filmpje van twintig seconden zou het bewijs zijn dat de executie van de Roemeense dictator Nicolae Ceauşescu en zijn vrouw Elena op 25 december 1989 in scène is gezet. Na het bekende beeld van de dode Ceauşescu, dat in 1989 de wereld rond ging, zien we de dictator doodleuk opstaan en zijn vrouw overeind helpen. "Zie hier het vervolg van wat op het nieuws was", schrijft deze Facebookgebruiker, "Het is allemaal één grote nepshow". Het is echter het gedeelde filmpje zelf, dat nep blijkt te zijn. 

Beoordeling

Op 25 december 1989 werden Nicolae Ceauşescu en zijn vrouw Elena geëxecuteerd op een militaire basis in de stad Târgoviște. Het proces dat hieraan vooraf ging, en de executie zelf, werden gefilmd en de beelden hiervan zijn online te vinden. Deze komen niet overeen met het social media filmpje; dat blijkt een uitsnede van een korte artistieke film uit 1991 te zijn.

Feiten

Het filmpje van twintig seconden is een samenvoeging van twee scènes uit deze korte film die op Youtube te vinden is (de scène vanaf minuut 3:51 en 4:34). De volledige versie van 6:30 minuten staat onder de titel ‘nicolae & elena’ online en komt uit 1991. Het blijkt om een artistieke korte film te gaan van de Zwitserse regisseur Richard Vetterli. In 1992 won Vetterli met 'nicolae & elena' de eerste prijs in de categorie 'No-Budget' film op het Kurzfilm Festival in Hamburg.

De filmmaker heeft voor zijn korte film bestaand beeldmateriaal van het proces en executie van de Ceauşescu's gecombineerd met fictieve, zelf opgenomen scènes. Vetterli wilde daarmee de problematiek onderzoeken dat televisiebeelden die ons als waar gepresenteerd worden ook "kneedbaar" zijn. Het is dus enigzins ironisch dat dertig jaar later dit artistieke onderzoek naar de mogelijkheden van manipulatie van de media daadwerkelijk wordt ingezet op social media om de feiten in twijfel te trekken.

De fictieve beelden

Door aandachtig te kijken zijn de in scène gezette beelden uit de korte film van de echte opnames uit 1989 te onderscheiden. De echte beelden van het proces en executie werden op 25 december 1989 door een militaire journalist opgenomen. In deze informatieve video van de VPRO-serie 'In Europa' wordt de historische context rond de val van Ceauşescu uitgelegd. Vanaf minuut 5 worden de archiefbeelden van het proces getoond. Vanaf minuut 7:20 zijn ook de echte beelden van de executie te zien.

Het gebouw waarvoor de executie plaatsvond was toentertijd nog een militaire basis in de stad Târgoviște. Inmiddels herbergt de basis het Museum voor Communisme. Op deze foto's van Google Maps is duidelijk te herkennen dat het om dezelfde plek gaat als in de archiefbeelden van de executie: de muren van het gebouw en de plaatsing van de ramen is identiek. De kogelgaten zijn in de muur te zien. De executieplek is tegenwoordig een toeristische bezienswaardigheid.

De executie in de artistieke film is voor een ander gebouw in Génève, Zwitserland opgenomen, zo laat regisseur Vetterli Deutsche Presse-Agentur (dpa) via mail weten. De grote grijze stenen en ramen met tralies komen inderdaad niet overeen met de archiefbeelden. De acteurs waren als dubbelgangers gecast. In de film van Vetterli is vanaf minuut 2:13 duidelijk te zien dat de actrice die Elena speelt veel grijzer is dan de werkelijke Elena was, vermoedelijk draagt de actrice een pruik. Ook werden Nicolae en Elena Ceauşescu in werkelijkheid niet geblindoekt voor de executie, wat in Vetterli's film wel het geval is.

Doortikkende seconden

Los van Vetterli's film had de oplettende social mediagebruiker ook al zijn twijfels bij de waarheidsgetrouwheid van de video van twintig seconden kunnen hebben. In het filmpje zijn linksonder de tijd en datum te zien. Dit zou de illussie moeten wekken dat het om origineel beeldmateriaal gaat: 25 december was inderdaad de dag van de executie. The Guardian berichtte echter op 27 december 1989 dat de executie om 16:00 plaats vond, en dus niet om 11:34, zoals uit het filmpje zou moeten blijken.

Bovendien tikt de tijd in het filmpje van 11:34:12 door tot 11:34:32, terwijl er na enkele seconden een duidelijke cut in de beelden is (van de close-up van een levenloze Ceauşescu naar het opstaan van de acteur). In die enkele seconden die vergaan is het niet mogelijk dat omstanders van de executie, die kort in beeld zijn op 11:34:15, plots helemaal verdwenen zijn. Dit toont al aan dat de verschillende beelden onmogelijk op hetzelfde moment kunnen zijn opgenomen en er dus gesjoemeld is met de tijdsaanduiding.

Lichamen Ceauşescu's

Na de executie werden de lichamen van de Ceauşescu's snel begraven en in juli 2010 - na een lang proces van de familieleden - werden de stoffelijke overschotten opgegraven. De familie twijfelde of de begraven lichamen wel werkelijk de lichamen van Nicolae en Elena Ceauşescu waren.

In december 2010 werd het echtpaar herbegraven in Boekarest: van Ceauşescu's lijk was de identiteit met zekerheid vastgesteld. Van zijn vrouw Elena was onvoldoende bruikbaar materiaal beschikbaar om een definitieve conclusie te trekken, maar hun zoon gaat er van uit dat het de stoffelijke resten van zijn moeder zijn. Er is dus geen enkele reden om nog te twijfelen aan Ceauşescu's dood.

Roemeense Revolutie

Maar, hoe kwam het eigenlijk tot deze executie? In heel Oost-Europa rommelde het in 1989 en kwam de bevolking in opstand tegen haar dictatoriale communistische regimes, zoals in Polen met de Solidarność-beweging en lieten de Oost-Duitsers de Muur vallen in de DDR. Roemenië was een van de laatste landen waar de bevolking in opstand kwam tegen de streng gehandhaafde dictatuur van Ceauşescu. De bevolking was arm, de partijtop rijk en de geheime staatspolitie beperkte de vrijheid.

In andere delen van het land waren eerder in december al demonstraties geweest, maar in Boekarest leek het nog rustig toen op 21 december Ceauşescu het Roemeense volk vanuit het partijgebouw in Boekarest toesprak. Maar de menigte begon te roepen en de sfeer sloeg om. De volgende dag werd het partijgebouw door demonstranten bestormd. Ceauşescu en zijn vrouw vluchtten met een helicopter, maar werden opgepakt en in de militaire basis in Târgoviște vastgehouden en geëxecuteerd. Het betekende het einde van de communistische dictatuur van Roemenië. Ion Iliescu werd op 26 december 1989 benoemd tot de voorlopig president.

(Stand van zaken 01.12.2022)