Vriendschapsverdrag tussen Finland en de Sovjet-Unie eindigde in 1992

De plannen van Finland om tot de NAVO toe te treden, zetten de relaties met Rusland op scherp. Een van de redenen hiervoor zou zijn dat deze toetreding een feitelijke opzegging van een vredesakkoord tussen beide landen uit 1948 zou betekenen. Finland zou dus eigenlijk Rusland de oorlog verklaren, aldus een Facebookgebruiker. Deze lezing van de feiten blijkt echter niet helemaal waarheidsgetrouw.

Beoordeling

De overeenkomst uit 1948 was niet afgesloten met Rusland, niet levenslang en geen vredesakkoord. Het is dan ook onzin te stellen dat Finland dit akkoord (dat al in 1992 eindigde) nu verbreekt en Rusland de oorlog verklaart door toe te treden tot de NAVO. 

Feiten

Momenteel deelt Rusland zo'n 1.200 kilometer grens met NAVO-lidstaten. Mocht Finland toetreden tot het bondgenootschap zou dit aantal verdubbelen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er veel te doen is rond de toetreding van het Russische buurland tot de NAVO. Maar hoe in de Facebookpost de verhouding en het verdrag tussen de landen wordt geschetst, neemt toch een behoorlijk loopje met de geschiedenis. 

Verdrag van 1948

In de Facebookpost wordt verwezen naar "een levenslang vredesakkoord met Rusland" dat Finland in 1948 zou hebben afgesloten met een link naar de Wikipedia-pagina van het verdrag. Echter, deze overeenkomst was a) niet met Rusland afgesloten, b) niet levenslang en c) geen vredesakkoord. Al deze informatie staat in de Wikipedia-pagina, maar is ook bij betrouwbaardere bronnen te vinden.

De 'overeenkomst inzake vriendschap, samenwerking en wederzijdse bijstand' werd in 1948 door Finland afgesloten met de Sovjet-Unie, niet met Rusland. Tot de Sovjet-Unie behoorden op dat moment ook landen als Estland, Letland en Litouwen, die momenteel lid zijn van de NAVO. 

De huidige toetreding van Finland tot de NAVO kan ook niet leiden tot de opzegging van deze overeenkomst, want het werd al opgezegd in 1992. Met het uiteenvallen van de Sovjet-Unie was een nieuwe overeenkomst aan de orde, aangezien één van de twee partijen niet meer bestond. Een nieuwe overeenkomst, die veel meer militaire vrijheid aan Finland gaf, werd met Rusland afgesloten in datzelfde jaar. Dit nieuwe verdrag zorgde er voor dat Finland veel meer vrijheid kreeg om een eigen buitenlands beleid te bepalen, en toenadering tot Europa te zoeken. Dit resulteerde in 1995 bijvoorbeeld al in toetreding tot de EU.

Tot slot is een vredesakkoord een formele beëindiging van een staat van oorlog die tussen twee partijen (vaak landen) bestaat. Op het moment dat de overeenkomst in 1948 werd gesloten, waren Finland en de Sovjet-Unie niet in oorlog met elkaar. In 1947 had Finland namelijk een formeel vredesverdrag met de geallieerde machten getekend. 

Rusland en Finland

Rusland en Finland hebben een lange, vaak moeilijke verhouding gehad doorheen de geschiedenis. Van 1809 tot 1917 was Finland een semi-autonoom groothertogdom binnen het Russische Tsarenrijk. Na de Eerste Wereldoorlog werd Finland onafhankelijk. Tijdens de Tweede Wereldoorlog koos Finland de kant van de Duitsers tegen de Russen.

Het verdrag van 1948 is het toonbeeld van de delicate evenwichtsoefening die Finland gedurende de Koude Oorlog moest houden tussen het Westen en de Sovjet-Unie. In 1995 trad Finland toe tot de Europese Unie, maar militaire toenadering tot het Westen bleef een heikel punt. En hoewel het NAVO-lidmaatschap een breuk met meer dan een halve eeuw Fins buitenlands beleid betekent, is het bijzonder kort door de bocht om dit een oorlogsverklaring te noemen. 

Een informatieve inleiding over de verhoudingen tussen Rusland en Finland is te horen in dit interview dat professor emeritus Scandinavistiek Godelieve Laureys aan Radio 1 gaf. Een uitgebreidere analyse van de verhouding is te vinden in het artikel van Foreign Affairs, dat in 1992 verscheen naar aanleiding van de afsluiting van de nieuwe overeenkomst tussen Finland en Rusland. 

(Stand van zaken: 19.05.2022)