Blogger maakt foute redenering over werkzaamheid Pfizervaccin

De efficaciteit, of werkzaamheid, van het coronavaccin van Pfizer zou maar 12% bedragen, en niet 95% zoals de farmaceut zelf oorspronkelijk verkondigde. Dat zou moeten blijken uit rapporten van Pfizer zelf die recent naar buiten kwamen en het nieuws daarvan wordt gretig gedeeld op sociale media.

Beoordeling

Het cijfer van 12% werkzaamheid voor het Pfizervaccin is volledig fout. De redenering die wordt gebruikt om bij dit cijfer uit te komen is verkeerd en rust op een misinterpretatie van de data van de klinische studie van Pfizer.

Feiten

Een bron voor het cijfer van 12% wordt veelal niet gegeven online, buiten een vage verwijzing naar "rapporten" van de farmaceut zelf. Evenmin maakt men enige referentie naar tegen welke variant van het coronavirus het vaccin slechts 12% werkzaam is, in contrast met de 95% die Pfizer vooropstelt voor de alfavariant. De coronavaccins (zonder enige boosters) zijn inderdaad minder effectief tegen de nieuwere, nu dominante, omikronvariant.

Wat is werkzaamheid en hoe bereken je dat?

Het cijfer wordt in contrast gesteld met de 'officiële' werkzaamheid van 95%. Die werd berekend door in de studies een vergelijking te maken tussen hoeveel mensen ziek werden met COVID-19 in de placebogroep en in de groep die het echte vaccin kreeg. Concreet ging het om acht mensen in de groep die het vaccin kreeg en 162 mensen in de placebogroep. Dat komt uit op een werkzaamheid van 95%. Belangrijk hier is om op te merken dat in de originele klinische studies de nieuwere coronavarianten zoals omikron niet werden onderzocht.

Efficaciteit of werkzaamheid is een reflectie van hoe goed het vaccin presteerde in de gecontroleerde omgeving van de klinische studie. Dat kan dus anders zijn dan de effectiviteit van het vaccin oftewel hoe het presteert onder de omstandigheden in de 'echte wereld'.

Van waar komt die 12%?

Amerikaanse biostatisticus Jeffrey Morris onderzocht de origine van de 12% en kwam uit op een blogpost van Sonia Elijah op het online platform Substack. Daarin werd de bewering ogenschijnlijk voor het eerst gemaakt.

Ten eerste baseert Elijah zich op documenten van de Amerikaanse medicijnenautoriteit FDA van december 2020, die destijds ook publiek toegankelijk waren. Het kan dus zeker niet gaan om een 'nieuwe ontdekking'.

Ten tweede is de redenering die ze gebruikt om uit te komen op de zogenaamde 'echte' 12% werkzaamheid niet helemaal koosjer. Dat heeft te maken met de definitie van de 'suspected but unconfirmed COVID-19 cases'.

Wat is 'suspected but unconfirmed'?

Volgens Elijah moeten de mensen die een "suspected but unconfirmed COVID-19 case" waren namelijk ook worden opgenomen in de groep waarmee de werkzaamheid wordt berekend. Dat zou de cijfers veranderen naar 1816 mensen in de placebogroep (in de plaats van 162) en 1594 in de vaccingroep (in de plaats van 8). Met die cijfers komt men inderdaad uit op een werkzaamheid van 12%.

Maar die redenering gaat helemaal niet op. Een deelnemer aan de klinische studie moest een PCR-test doen indien hij of zij zulke symptomen ervaarde als koorts, hoesten of keelpijn. Met andere woorden: symptomen die kunnen wijzen op COVID-19, maar ook andere ziekten konden zijn zoals verkoudheid of griep. Op dat moment zijn ze een 'suspected' covidpatiënt. Was die PCR-test positief werden ze bij de groep van covidpatiënten gerekend. Kwam die PCR-test negatief terug werden ze gecategoriseerd als 'suspected but unconfirmed'.

Kortom die 3410 mensen waarover Elijah het heeft waren deelnemers die tijdens de klinische studies symptomen hadden die ook geassocieerd worden met COVID-19 maar wiens PCR-test negatief was. Het is dan ook logisch dat zij niet worden meegeteld bij het berekenen van de werkzaamheid. Zoals Morris ook schreef is de woordkeuze van Pfizer hier ongelukkig: ze is vaag en laat ruimte voor misinterpretatie, zoals hier het geval is.

Aan de basis van de redenering van Elijah om deze mensen toch mee te rekenen is het idee dat de PCR-tests niet betrouwbaar zouden zijn. Dat is een populaire bewering die reeds circuleert sinds het begin van de coronapandemie twee jaar geleden. Dat klopt niet, zoals dpa reeds in oktober 2020 schreef. De specifieke test van het bedrijf Cepheid, die gebruikt werd in de klinische studies van Pfizer heeft een foutenmarge van ongeveer 2%, aldus de FDA.

(Stand van zaken: 11/5/2022)