Gegoochel met absolute en relatieve cijfers schetst misleidend beeld over risico gevaccineerden

In het Verenigd Koninkrijk zou de Britse regering in een rapport bevestigd hebben dat 9 op 10 corona-overledenen in Engeland gevaccineerd zijn. "Terwijl u afgeleid bent door de Russische invasie", klinkt het daarover op sociale media. Maar is dat echt wat de cijfers ons vertellen?

Beoordeling

In absolute cijfers klopt deze claim inderdaad maar die geven slechts een deel van het verhaal mee omdat de vaccinatiegraad in het Verenigd Koninkrijk hoog is. De relatieve cijfers schetsen een ander beeld. Ongevaccineerden hebben een veel grotere kans dan gevacineerden om te overlijden door COVID-19.

Feiten

De claim is afkomstig van de Britse website The Daily Expose en bereikte zo via Stichting Vaccinvrij en Dissident One de sociale media in de Benelux. Stuk voor stuk zijn het websites die regelmatig desinformatie verspreiden (zie hier, hier en hier). The Daily Expose baseert zich op een rapport van de UK Health Security Agency, een uitvoerend gezondheidsagentschap dat afhangt van het ministerie voor volksgezondheid.

Eén van hun taken is het opvolgen van de goedgekeurde coronavaccins in het VK. Over de effectiviteit van die vaccins publiceren ze regelmatig rapporten. Het is zo'n rapport dat als basis wordt gebruikt voor de claim.

De relevante tabellen bevinden zich op pagina 41 en volgende. Die geven het aantal coronagevallen per vaccinatie en hospitalisatiestatus en de corona-ovelijdens weer voor de periode tussen 24 januari en 20 februari. Het is op basis van die tabellen dat The Daily Expose de grafieken maakte die nu op sociale media gedeeld worden.

In absolute aantallen kloppen de claims inderdaad: er worden in Engeland (deze rapporten betreffen niet het hele VK) meer gevaccineerde dan ongevaccineerde mensen ziek met COVID-19 en meer van hen sterven ook. Maar dat is niet het hele verhaal. The Daily Expose, en ook de Nederlandse website die het verhaal overnemen, laten een belangrijke noot bij de tabel weg. Die is wel aanwezig in het originele rapport.

Namelijk dat in een populatie met hoge vaccinatiegraad het te verwachten is dat zij sterk aanwezig zijn in de positieve gevallen, hospitalisatie en overlijdens. Er zijn simpelweg meer gevaccineerden dan ongevaccineerden én omdat kwetsbare groepen zoals ouderen voorrang kregen. Dat is in het VK het geval, waar 71,9% van de bevolking twee dosissen van een coronavaccin kreeg.

Relatieve cijfers schilderen ander plaatje

Relatieve cijfers geven een correcter beeld dan absolute cijfers, want ze laten de kans zien dat iemand bijvoorbeeld COVID-19 oploopt, eerder dan hoeveel mensen het hebben opgelopen. Als het grootste deel van de bevolking gevaccineerd is, gaan de absolute cijfers in deze groep het grootst zijn. Maar dat zegt niets over de kans op besmetting. Eerder publiceerde dpa deze factcheck waarin het mechanisme hierachter berekend wordt (met cijfers van toen).

In tabel 13 staan de relatieve cijfers per 100.000 mensen. En wat blijkt? De kans op overlijden voor ongevaccineerden is, afhankelijk van de leeftijd, tussen de anderhalf tot vijf keer groter dan voor een gevaccineerden. Kortom, het gaat hier opnieuw om het misleidend goochelen met cijfers door slechts één helft van het verhaal te vertellen.

(Stand van zaken: 04/03/2022)