Quote van Jacques Attali over euthanasie en vermindering wereldbevolking is nep

Een screenshot (hier gearchiveerd) toont een lange quote die wordt toegeschreven aan Jacques Attali, een adviseur van voormalig Frans president François Mitterand. Het zou een weergave zijn van een interview dat Attali gaf aan Michel Solomon voor diens boek 'L'avenir de la vie', gepubliceerd in 1981. Attali zou spreken over hoe er in de toekomst een manier gevonden zal worden om de wereldbevolking te verminderen. Beginnend met de ouderen, de zwakken, de nuttelozen, de dommerikken en bangerikken: allemaal zouden ze er aan moeten geloven. "Euthanasie zal deze groepen treffen", leest het. "We zullen iets vinden of een pandemie veroorzaken die gericht is tegen sommige mensen (...)", staat er wat verder.

Beoordeling:

Attali heeft de uitspraken nooit gedaan. Ze zijn fictief of uit hun context gerukt, zoals hij zelf bevestigde. De quotes zijn nep en het bericht is dan ook fout.

Feiten:

Jacques Attali (77) is vooral bekend vanwege de rol die hij speelde als adviseur voor de Franse president François Mitterrand van 1981 tot 1991. Het boek 'L'avenier de la vie' (De toekomst van het leven) van journalist Michel Salomon bestaat echt. Het werd in 1981 uitgegeven door Seghers en is momenteel niet meer in print. Attali werd er inderdaad voor geïnterviewd. Maar daar stoppen de feiten ook.

Attali bevestigde in april 2021 zelf aan dpa dat hij die woorden nooit in de mond nam of neerschreef. "Wie kan zich nu inbeelden dat ik gek genoeg ben om zoiets te schrijven?", klonk het toen. Diezelfde bevestiging gaf hij ook aan factcheckers van het Franse Libération. In Frankrijk heeft Attali al meerdere mensen die hem een 'pleitbezorger voor euthanasie' noemden aangeklaagd wegen laster.

Op pagina 274-275 van het boek bevindt zich hoogstwaarschijnlijk de oorsprong van de nepquote. Daar beantwoordt Attali de vraag of het wenselijk zou zijn voor de mens om 120 jaar oud te kunnen worden. De passage is online terug te vinden, en ook in een factcheck van Libération.

"Eens men ouder dan 60/65 jaar wordt, leeft de mens zo lang dat hij niet meer kan produceren en dus veel kost aan de maatschappij. Ik denk dan ook dat in de logica van de industriële samenleving het doel niet langer zal zijn de levensverwachting te verlengen, maar ervoor te zorgen dat mensen binnen een bepaalde levensduur zo goed mogelijk kunnen leven, maar op een zodanige wijze dat de uitgaven voor gezondheidszorg zo laag mogelijk zijn in termen van de kosten voor de maatschappij."

Even verder valt ook het woord euthanasie, maar dat werd eerst geopperd door Salomon, niet Attali. "Is er in de toekomstige 'liberale' of 'socialistische' wereld een 'biologisch' moraal nodig om een ethiek van klonen of euthanasie te creëren?", vraagt Salomon. Waarop Attali reageert: "In elk geval zal euthanasie een van de essentiële instrumenten van onze toekomstige samenleving zijn. In een kapitalistische samenleving zullen moordwapens, protheses, die het leven kunnen beëindigen als het te ondraaglijk of economisch te duur wordt tevoorschijn komen en gangbare praktijk zijn. Ik denk dus dat euthanasie, of het nu een waarde van vrijheid of een handelswaar is, een van de regels van de toekomstige samenleving zal zijn."

Voor de oorsprong van een verwijzing in de nepquote naar een pandemie bracht Attali zelf een theorie aan. Eén van zijn boeken, 'Dictionnaire du XXIe siècle' (Woordenboek van de 21e eeuw) uit 1998 telt een hoofdstuk over epidemieën. "In het spel van nomadisme, van mensen, goederen en soorten, kunnen grote epidemiën weer de kop opsteken. Zo kan bijvoorbeeld het virus H5N1 even gevaarlijk kunnen blijken als het virus dat in de winter van 1918-1919 bijna de helft van de mensheid trof en 40 miljoen mensen doodde." Het gaat nog verder: "Het mazelenvirus zal verwoestend blijven werken. Epidemieën zullen beginnen met het vernietigen van beschermende ecologische niches van bepaalde soorten. Volgens de wek van de vrije markt zal het beter zijn om rijke mensen met een ziekte te behandelen dan arme mensen in te enten voordat zij de ziekte krijgen. Het resultaat zal zijn massale sterfte in het zuiden."

Het is verre van de eerste keer dat woorden in de mond van Attali worden gelegd. Onder andere deze nepquote doet al langer de ronde en dpa schreef er al in het Frans en Duits over. De Amerikaanse factcheckers van Snopes onderzochten deze quotes in het Engels.